لەبەشی یەكەمی ئەم كتێبەدا رەبیع جابر باس لە هێزی ئەدەب دەكات و دەڵێ: هێزی ئەدەب لەوەدایە كە توانای بەردەوامێتی هەیە، نووسەر هەر تەنها بۆ جیهانەكەی خۆی پەلكێش ناكات، بەڵكو داگیریشی دەكات، بێ ئەوەی بە خۆی بزانێت وای لێدەكات لەبەرانبەریدا بە چۆكدابێت، بەڵام بەشێوەیەكی رەزامەند و خۆویستانە، بەڵام ملدان چۆن بە خواست و ویست دەبێت؟
لەقسەكانی بەردەوام دەبێت و دەڵێ: چی وادەكات هەموو جارێك بگەڕێیتەوە سەر خوانی رۆڵفۆ؟ ئەوەی لێرەدا رەبیع جابر جەختی لەسەر دەكاتەوە، رۆڵفۆیە، دەكرێ نووسەرێكی دی روانگەیەكی دی بۆ ئەدەب و كاریگەرییەكانی بەسەر نووسەرە گەورەكانەوە هەبێت، بۆیە لە درێژەی قسەكانیدا دەڵێ: بۆچی رستە و پەرگرافەكانی رۆڵفۆ ئەو جادووەت لێدەكەن؟ كافكا و جیمس جویسیش بە هەمان شێوە. چی وادەكات دەنگی نووسەرێك كە چارەكە سەدەیەك یان سەدەیەكی تەواوە كۆچی دوایی كردووە كاریگەریی بەسەرتەوە هەبێت؟ ئەم پرسیارەی رەبیع جابر رەهەندی فیكریی و مەعریفی قووڵی هەیە! ئایا دوای رۆڵفۆ و كافكا و جێمس جویس نووسەرانی دی ئەو رۆڵەیان نەبووە؟! ئایا لە دوای زیاتر لە سەدەیەك كەسی دی نەیتوانیوە لە رۆڵفۆ و كافكا و جێمس جویس بە توانا و ئەزموونتر بێت؟ ئەم پرسیارە لەم بەشەدا تەواوی ئەدەبیاتی ئەوروپا دەخاتە ژێر پرسیارەوە، لەكاتێكدا لە یەكێتی سۆڤیەتدا دەیان كەڵە نووسەر هەبوون و راستەوخۆ كاریگەرییان بەسەر ئەوروپا و رۆژهەڵاتەوە هەبووە، ئێمە ئەم بەشە و پرسیارەكەی رەبیع جابر بۆ خوێنەر بەجێ دەهێڵین بۆ ئەوەی لەبەسەركردنەوەیدا دەگاتە چ دەرئەنجامێك.
ئەدەب و دووبارەكردنەوە
لەبەشی دووهەمی ئەم كتێبەی جابردا، هەر خودی ناونیشانی ئەم بەشە، نووسەر و خوێنەر رادەچڵەكێنێ!
لە ئۆدیسەی سەدەی هەشتەمی پێش زایندا دادەبەزین بۆ شانشینی مردووەكان، دووجار دادەبەزینە ئەو شوێنە، جاری یەكەم لە كتێبی یازدەیەم و جاری دووهەم لە دوا كتێبدا، بیست و چوارەمین كتێب.
یەكەم جار ئۆدیسۆس دادەبەزێتە خوارێ، بۆ ئەوەی بزانێت لە داهاتوودا چی بەسەر دێت و چۆن دەگاتەوە ماڵی خۆیان و بە دورگە و كەس و كارەكەی شاد دەبێتەوە.
شاری ئیتالۆ كالڤینۆ
ساڵی 1972 ئیتالۆ كالڤینۆ شارە نادیارەكان چاپ دەكات، بەر لەوە ساڵی 1959 بە یارمەتی دامەزراوەی فۆرد سەردانی وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا دەكات، لە ماوەی مانەوەی لەوێدا چەندین نامە بۆ دۆست و هاوڕێكانی لە ئیتالیا دەنێرێت.
گەشتی كالڤینۆ بۆ ئەمریكا دەستكەوتێكی گەورەیە، سەروەختێك ئەو شتانە دەخوێنینەوە كە ساڵی 1959 دەربارەی نیویۆرك نووسیویەتی، كە پەی بە رەگ و ڕیشەی شارە نادیارەكان دەبەین، ئەو كتێبەی دوای سیانزەساڵ دوای گەشتەكەی بڵاوی دەكاتەوە.
خوێنەر دەمێك ئەو باسەی لەسەردانەكەی كالڤینۆ دەخوێنێتەوە، لەوە تێدەگات كە ئەم نووسەرە لە چ روانگەیەكەوە زەینی چووەتە سەر دیمەنەكانی شار، دەكرێ لە وێنە گشتییەكەیدا ئەم گەشتەی كالڤینۆ ناو بنێین ئەدەبی كۆچ، ئەم جۆرە ئەدەبە یەكێكە لەو ئەدەبە دەگمەنانەی زۆر بەكەمی قسەی لە بارەوە كراوە، ئەدەبی كۆچ یا ئەدەبی گەشت، كار لە هەموو جومگەكانی شار، وەك دونیایەكی تازەی دەناسێنێ.
رۆمانی نوێ و كاریگەریی چیرۆكە ئەفسانییەكان
هەرچییەك دەنووسین پێشتر نووسراوە. رۆبەرت لویس ستیڤنسۆن 1850_1894 سەروەختێك لە ساڵی 1883 دورگەی گەنجی دەنووسی پەی بەو راستییە سادەیە برد، چیرۆكی گەنجینەیەك كە لە دورگەیەكی ناوەڕاستی دەریادا شاردراوەتەوە، ململانێ و گیرمەكێشی راگەیشتن پێی بریتییە لە كۆنترین میتافۆرەكانی ژیانی مرۆڤ، هەر لە رۆیشتنی یەعقوب بۆ وڵاتی خاڵوانی لە تەوراتدا تا هاتووچوونەكانی سیندیباد لە هەزارویەك شەوەدا. ئەم گەشتانەی ئەدەب دەیان رەهەندی شاراوەی هەیە، یەكێك لەو رەهەندە گرنگانەی، دۆزینەوە و ئاشكراكردنی ئەو چیرۆك و ئەفسانانەن كە دەكرێ لەڕێی ئەم جۆرە لە ئەدەبەوە بیانخوێنینەوە و شارەزایمان لە بارەیانەوە هەبێت.
نووسینی: رەبیع جابر
وەرگێڕانی: شوان ئەحمەد
ئامادەكردنی: كامۆ حەوێزیی
سەرچاوە: knwe
