عومەر عەلی محەمەد
شۆڕشی دیجیتاڵی یەكێكە لە گرنگترین گۆڕانكارییەكانی سەردەم، كە گۆڕانێكی قووڵ و كاریگەری لەسەر ژیانی مرۆڤ دروست كردووە لە هەموو قۆناغە جیاوازەكاندا، بۆ ئەم مەبەستەش تاك و دەوڵەت و هەموو دامەزراوەكان و رێكخراوەكان و ناوەندەكانی میدیا بە پەلە دەستیان دایە گۆڕینی ستراتیجییەت و شێوازی بیركردنەوە و دانانی پلانی نوێ بۆ كاروباری هەنووكەیی و خستنەڕووی دید و بۆچوونی تازە لەسەر ئەو ئایندەیەی كە بەڕێوەیە، بۆ ئەوەی لە رەوڕەوەی پێشكەوتنەكان دوانەكەون و گەشە بە ئەو كایەیە بدەن كە كاری تێدا دەكەن، ئەویش لە رێگەی بەرەو رووبوونەوەی ئاڵنگارییەكان و دانانی چارەسەر و هەنگاونان بەرەو قۆناغێكی نوێ. لە ئەمڕۆوە گەنجان ئەو توێژەن كە زۆرترین كاریگەرییان پێوە دیارە و گۆڕانكاری زۆری بە سەردا هێناون لەڕووی كەسایەتی و داهێنانكاری و مامەڵە و هەڵسوكەوتەوە.
بەجیهانیبوون وەك سەرەتای گۆڕانكاری
بەجیهانیبوون دیاردەیەكی مێژوویی كۆتایی سەدەی بیست و سەرەتای سەدەی بیست و یەكە. ئەمەش بە قۆناغی دوای دەوڵەتی نەتەوەیی و ناسیونالیزم دادەنرێت كە ئەویش دیاردەیەكی مێژوویی كۆتایی سەدەی نۆزدە و سەرەتای سەدەی بیست بوو. بەجیهانیبوون كۆمەڵێك پێناسەی جۆر بە جۆری هەیە، هەندێك لە نووسەران بە شەپۆلێكی ئابووریی لە قەڵەم دەدەن كە لە دوای شۆڕشی پیشەسازییەوە دروست بووە و پێشكەوتووترین قۆناغی سەرمایەدارییە، هەندێكی تر بە جووڵەی شمەك و خزمەتگوزارییەكان و دەستی كار و سەرمایە و زانیاریی لە رێگەی سنوورەكانەوە پێناسەی دەكەن، بەڵام سەرەڕای هەموو پێناسە جیاوازەكان فۆڕمێكی گشتگیر بۆ هەموویان دروست دەكەن و دەڵێن واتە شتێك لە ئاستێكی سنووردارەوە بخەیتە ئاستێكی جیهانی و بێ سنوور و دوور لە چاودێری، لێرەشدا سنووردارەكە مەبەستی دەوڵەتی نەتەوەییە كە كۆمەڵێك سنووری هەیە، وەك جوگرافیا و دیموگرافیا و چاودێری گومرگی بۆ گواستنەوەی شمەك و كەلوپەل، سەرەڕای ئەوەی كە ئەوەی لەناو سنوورەكانیدا هەیە و دامەزراوەی جۆر بە جۆری ئەمنی و سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی و میدیایی بۆ دروست دەكات بۆ پاراستن و وەستانەوە بە رووی ئەو مەترسییە دەرەكیانەی كە هەڕەشە لە سەر ئاسایشی ناوخۆ پەیدا دەكەن. بەجیهانیبوون واتە رەتكردنەوەی سنووری دەوڵەتی نەتەوەیی بە تایبەتی لە بواری ئابووریی و پاشان سیاسی و میدیایی و كۆمەڵایەتی بەم هۆیەشەوە دەوڵەتی نەتەوەیی بەجیهانیبوون بە مەترسی بۆ سەر خۆی دەزانێت و هەوڵی سنوورداركردنی دەدا. بەشێكی تر لە كاریگەرییەكانی بریتیە لە رووە كەلتورییەكەی، چونكە لەم ئاستەشدا پێكدادان دروست دەكات و هەوڵی بنیاتنانی كەلتوری جیهانی دەدات لە بەرامبەر كەلتوری لۆكاڵیدا.
سوودمەندبوونی گەنجان لە كایەی دیجیتاڵی
شۆڕشی دیجیتاڵی دەتوانرێت وەك كایەیەك سەیر بكرێت بۆ دروستكردنی گەنجی داهێنەر و ئیشی لەسەر بكرێت بۆ وەبەرهێنانی تواناكانیان. بە درێژایی سی ساڵی رابردوو زۆرترین ڕێژەی گەنجی بێكار لەجیهاندا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقیادا بووە، رێژەكەشی لە سەدا بیست و سێ بۆ لە سەدا بیست و حەوتە، هەرێمی كوردستانیش دەكەوێتە ئەم ناوچەیە، ئێمە دەبینین لە ئێستادا رێژەی گەنجانی بێكار نزیكەی لە سەدا سی دەبێتەوە لە هەرێمی كوردستان، چونكە سەرەڕای ئەوەی رۆژ بە رۆژ ژمارەی زانكۆكان زیاد دەبێت و ساڵانە زیاتر لە حەفتا هەزار گەنج زانكۆ و پەیمانگا تەواو دەكەن، بەڵام لە ساڵی دوو هەزار و چواردەوە دامەزراندن لە كەرتی حكوومی وەستاوە، تەنانەت بوار نەبووە یەكەم و دووەم و سێیەمەكانیش دابمەزرێن، ئەمانەش ساڵانە خۆپیشاندان دەكەن بۆ دامەزراندنیان ،بەڵام هەتا ئێستا داواکەیان بێ وەڵامە. لە بەرامبەریشدا كەرتی تایبەت گەشەیەكی ئەوتۆی نەكردووە، ئەگەر لە بوارێكی سنورداردا هەبێت پارتە حكومڕانەكان لە رێگەی كۆمپانیاكانییەوە قۆرغیان كردووە، دامەزراندن لەم كەرتەشدا بەپێی پسپۆڕی و لێهاتن نیە و گەندەڵی ئەم كەرتەشی گرتووەتەوە. كەواتە حكومەت نەیتوانیوە بوارێك بڕەخسێنێت بۆ گەنجان كە سوود لە وەبەرهێنانی تواناكانیان وەربگرن و بتوانن پەرە بەو سەرمایە نیشتمانییە بدەن و ببنە بەشێك لە پلانی پەرەپێدانی گشتی وڵات. بەمەش دەبینین حكومەت لە سنوورێكدا گەشەكردنی وەستاوە و بەرنامەی نیە بۆ ئەوەی ئاستی گەشەپێدان فراوان بكات و لە هەموو ئاستەكاندا خاوەنی بەرنامە و پلانی نوێ بێت، لەبەر ئەوە بۆ قسەكردن لەسەر بواری شۆڕشی دیجیتاڵی و شۆڕشی زانیاری پلانێكی نوێی ئەوتۆیان نیە، لە لایەكی ترەوە ئەگەر سەیری ژمارەی قوتابیانی هەرێمی كوردستان بكەین، زیاتر لە ملیۆنێك قوتابی دەبن، ئەم قوتابیانەش بە پێی تەمەنیان جیاوازن و هەمویان گەنجن، زۆرینەی ژیانی ڕۆژانەیان لە قوتابخانە بەسەر دەبەن، زۆرینەی ئەم گەنجانەش ئاشنان بە بەكارهێنانی مۆبایل و تۆڕەكانی پەیوەندی، زۆربەیان پەیوەندییان دروست كردووە لەگەڵ دەرەوەی خۆیاندا، بەڵام بەهۆی دابڕانی سیستمی خوێندن لەگەڵ تەكنەلۆژیای سەردەم، نەتواندراوە پڕۆگرامەكە بە شێوەیەكی نوێ و بە هۆكارە تەكنەلۆژییەكان بە قوتابی بگەیەنرێت، واتە قوتابی خۆی ئاشنایە بە تۆڕەكانی پەیوەندی و شۆڕشی دیجیتاڵی و وەرگرتنی زانیاری نوێ، بەڵام هەندێك جار مامۆستاكەی ئەو توانایەی نیە و ناتوانێت وەك ئەو پەیوەندی دروست بكات و كار و چالاكییەکانی جێبەجێ بکات و گەشە بە توانا و لێهاتووییەكانی خۆی بدات. لەبەر ئەوە ئەمە لە لایەك وا دەكات پێگە و ئاستی مامۆستا بە چاوێكی كەم سەیر بكرێ، لە لایەكی ترەوە نەتوانراوە بە بەرنامە ئاڕاستەی قوتابی بكرێت، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی ئیجابی هۆكارەكانی پەیوەندی بە كار بهێنێت و بیخاتە خزمەتی قوتابییەوە.
سەرچاوە : کوردستانی نوێ
