د. ئەحمەد فاتح محەمەد

سەبارەت بە پرسی داواکردنی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان و دووبارەکردنەوەی هەڵبژاردن، چەند ڕوونکردنەوەیەکی یاسایی و دەستووریتان پێشکەش دەکەم:

دکتۆر ئەحمەد فاتح محەمەد

لە ڕووی یاسایی و دەستووریەوە:

١. بەپێی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و یاسای سەرۆکایەتی هەرێم، پەرلەمان بۆ ماوەی چوار ساڵ هەڵدەبژێردرێت و ئەو ماوەیە تەنها لە حاڵەتی تایبەتدا درێژ دەکرێتەوە.

٢. هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان پێش تەواوبوونی ماوەی یاساییەکەی پێویستی بە میکانیزمێکی تایبەت هەیە:
   - پێشنیاری ژمارەیەکی دیاریکراو لە ئەندامانی پەرلەمان (بەگشتی کەمینەی دوو لەسەر سێ)
   - یان داواکاری سەرۆکی هەرێم بە پشتیوانی ئەنجوومەنی وەزیران

٣. سەرۆکی کاتی پەرلەمان بە تەنیا دەسەڵاتی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی نییە. ئەو تەنها دەتوانێت:
   - پرسەکە بخاتە بەرنامەی کاری پەرلەمان
   - یان بیخاتە دەنگدانەوە ئەگەر ژمارەی پێویست لە پەرلەمانتاران داوای بکەن

٤. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە لە کاتی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، بۆشاییەکی یاسایی دروست دەبێت تا هەڵبژاردنی نوێ ئەنجام دەدرێت، لەو ماوەیەدا:
   - حکومەت دەبێتە حکومەتی کاربەڕێکەر
   - پێویستە لە ماوەی ٦٠-٩٠ ڕۆژدا هەڵبژاردنی نوێ ئەنجام بدرێت

پێشنیارەکانی نەوەی نوێ لە بارودۆخی ئێستادا پێویستی بە پشتیوانی لایەنەکانی ترە بۆ ئەوەی بتوانێت بگاتە ئەنجام، لەبەر ئەوەی تەنها یەک فراکسیۆن یان سەرۆکی کاتی پەرلەمان ناتوانن بە تەنیا ئەم بڕیارە بدەن.

لە ڕووی سیاسییەوە:

١. جێبەجێکردنی داواکارییەکە زۆر ئاستەمە لەبەر ئەم هۆکارانە:
   - هاوسەنگی هێز لە پەرلەمانی کوردستان - پارتە گەورەکان (پارتی و یەکێتی) بە گشتی حوکمی زۆرینەیان هەیە و کەمتر ئامادەن پشتگیری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان بکەن
   - هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان دەبێتە هۆی لەدەستدانی دەسەڵات بۆ ئەو لایەنانەی ئێستا لە حوکمدان
   - نەبوونی کۆدەنگی سیاسی لەسەر میکانیزمی هەڵبژاردنی نوێ

٢. سەرکەوتنی داواکارییەکە پێویستی بە:
   - هاوپەیمانیەتی بەهێز لەنێوان ئۆپۆزیسیۆن و بەشێک لە لایەنەکانی دەسەڵات
   - فشاری جەماوەری بەرفراوان
   - پشتیوانی نێودەوڵەتی

سەبارەت بە دادگای فیدراڵی عێراق:

١. ڕۆڵی دادگای فیدراڵی لەم پرسەدا سنووردارە لەبەر ئەم هۆیانە:
   - بەپێی دەستووری عێراق، هەرێمی کوردستان خاوەن دەسەڵاتێکی خۆبەڕێوەبەرییە
   - کاروباری ناوخۆیی هەرێم بە گشتی لە دەسەڵاتی دامەزراوەکانی هەرێمدایە

٢. بەڵام دادگای فیدراڵی دەتوانێت لەم حاڵەتانەدا ڕۆڵی هەبێت:
   - ئەگەر ناکۆکی دەستووری ڕووبدات لەنێوان هەرێم و بەغدا
   - ئەگەر گرەو بکرێت لەسەر ناکۆکی یاساکانی هەرێم لەگەڵ دەستووری عێراق
   - ئەگەر لایەنێک پرسەکە بباتە بەردەم دادگای فیدراڵی بە بیانووی پێشێلکردنی دەستووری عێراق

٣. لە ڕابردوودا، دادگای فیدراڵی عێراق چەند بڕیارێکی داوە سەبارەت بە هەرێمی کوردستان، بۆ نموونە:
   - درێژکردنەوەی خولی پەرلەمان
   - پرسەکانی سەربەخۆیی
   - ناکۆکی نەوت و بودجە

لە کۆتاییدا، جێبەجێکردنی داواکارییەکە لە ڕووی سیاسییەوە زیاتر بەستراوەتەوە بە دینامیکی ناوخۆیی هێزەکانی کوردستان نەک دادگای فیدراڵی، بەڵام دادگای فیدراڵی دەتوانێت ببێتە کارتێکی فشار لە حاڵەتی تایبەتدا.

سەرچاوە : خەندان