هێمن عه‌بدولقادر
ساڵانە برێکی (سنوردار) گژوگیا لە پێدەشتەکاندا دەڕوێت،ئەم گژوگیایە دەرفەتی مانەوە بۆ ڕەوە (کەروێشکێک) دەرەخسێنێت،کە ژمارەیان هەزاران کەروێشک دەبێت. لەنێو ئەم کەروێشکانەدا (خوداوەند - سروشت -هەرشتێک کەتۆ بڕوات پێیەتی) ژمارەیەک کەروێشکی خاو و خلیچک بەرهەم دەهێنێت ، بۆ ئەوەی ڕێویەکان بتوانن بە ئاسانی ڕاویان بکەن.
ئەگەر ڕێویەک لە ئەندازەی پێویست زیرەکی خۆی بخاتە کار و کەروێشکی زیاتر ڕاو بکات ، ئەوا ڕێویەکی تر کە ئەو توانایەی نییە لە برسا دەمرێت.
خۆ ئەگەر هەموو ڕیویەکان بتوانن ئەم توانایەی خۆیان بخەنە گەڕ و پێکەوە ژمارەیەکی زۆر کەروێشک ڕاو بکەن ، ئەوا بێگومان ئەوەندە نابات هەموو کەروێشکەکان قڕیان تێدەکەوێت و لەناو دەچن ، ئەم پڕۆسەیە لە چەند ساڵی داهاتوودا بەخراپی تەنها بەسەر کەروێشکەکاندا ناشکێتەوە ، بەڵکو ڕێوییەکان توشی چارەنووسی ڕەشی خۆیان دەبن و لە برساندا یان دەمرن یان دەڕژێن ناو گوندەکان بۆ خواردنی مریشک.
کەواتە یاساکە بەو جۆرەیە (نە بردنەوە- نەدۆڕان) نە قڕکردن نە پاڵەوانبازی ، ئەگەر ڕێویەک بیەوێت کردەی پاڵەوانی بنوێنێت و لە یاسا گەورەکانی سروشت و گەردوون و ژینگە دەربچێت یەکەم کەس خۆی تیا دەچێت ، سروشت تەنها بەشی ژیان و نەمردن کەروێشکی خاوخلیچک بەرهەم دەهێنێت. بۆیە ڕێویەکان ساڵانە تەنها دەتوانن ٣٪ ی کەروێشکەکان ڕاو بکەن بەمە دەگوترێت (ڕاگرتنی هاوسەنگی پەیوەندی دوولایەنە لە سروشتدا -Maintaining the balance of two-way communication in nature ) (1)
........................
ئەم ڕاگرتنی هاوسەنگییە تەنها بۆ (ڕێوی و کەروێشک)ەکان نییە ، کاتێک مرۆڤێک وەک رێوی دەیەوێت زیاد لە پێویستی خۆی (خاک و شاخ و نەوت و تەپۆڵکە و درەخت) بکات بە پارە و بە پڕۆژە و گوایە (ڕادەی ژیری و درک پێکردن و ئاوەدانی زیاترە) ، سەرەنجام پێش هەموو کەس مەرگی قڕبوون و لەناوجوونی خۆی دەدات ، دەبینیت لە هەموو شوێنێک خۆ نیشاندانە بۆ تەنکەرێک ئاو ، بۆ دوو سەعات کارەبا ، بۆ نەمانی دەرمان لە نەخۆشخانەکاندا ، بۆ ئەو شێتبوونە گشتییەی کە تەوای خەڵکی گرتۆتەوە ، کاتێک پانتایی گژو گیا ناهێڵیت هەم ڕێویەکان دەمرن هەم کەروێشکەکان ، هەم تفەنگچی و پاسەوان و تولە و تانجیش دەبێت بۆ پاسی ماڵات و مریشکەکان زیاد بکەیت ، هەم تیکتۆک و سۆشیاڵ میدیاکان پڕئەبن لە خەڵکی دەروونبیمار و جنێو فرۆش ، چونکە ئیتر هیچ شوێنێک نییە بۆی بچن.
گژو گیایەک نەما لەسەر بلەوەڕن ، کانیەک نەما لەسەر دابنیشن ، ئاسمانێک نەما لە شیناییەکەی بڕوانن.
........................................
یاسای (نەبردنەوە و نە دۆڕان -no winning, no losing)، یاسایەکە هی پێش سیستەمی مۆدێرنەیە ، ئەم یاسایە لەهەر شوێنێکەوە بتەوێت بیبەزێنیت ، ناهێڵێت، نە بیبەیتەوە ، نە بشدۆڕێیت ، چونکە سەرەنجام سروشت خۆی پارێزگاری لە خۆی دەکات.
ناهێڵێت نەهەموو کەروێشک و سەگ و پشیلە و ئاسک و ماسی و درەختەکان قڕبکرێن نە مرۆڤیش زیاد لە پێویستی خۆی بەکار بهێنێت ، خۆ ئەگەر مرۆڤێکیش بیەوێت پالەوان بازی بکات لەکەڵەکە کردنی (کەروێشک و سەرمایە) سەرەنجام لە دوور مەودادا بە دەستی خۆی پەتەکە ئەکاتە ملی ، وەک ئیفلاسبوونی سەدان ملیۆنێر بە هۆی ڤایرۆسی کۆرۆنا.
یان ئەو دلەراوکێیانەی کە لەناو ژووری میوان و نوستنەکەتدا تەنگت پێهەڵدەچنێت و شەوانە بە ئارامکەرەوە و کۆکاین و کهولیش خەوت لێناکەوێت.
.......................
حافز گوتەنی :-
این حدیثم چه خوش آمد که سحرگه می گفت
بر در میکده ای با دف و نی ترسایی
ئەم قسەیەم چەند پێ خۆش بوو کە لەبەرە بەیاندا دەیگووت :- تۆ لەدەرگای مەیخانە وەستاویت و کەچی لەوە ئەترسیت خەڵک بە دەف و نەیی و سەماو و سوڕەوە بتبینن؟
لەبەردەم ئەو هەموو شێتی و پاسپۆرتی ووڵاتی دووەم و خۆ ئامادەکردن بۆ هەڵهاتن ژمارە بانقی و ڤێلا و تەلبەندەیا وەستاویت و کەچی لەو سەگانە ئەترسی ڕژاونەتە کۆڵانەکانەوە؟ یان لە مندالەکانت کە توشی خەمۆکی و مادەی هۆشبەر نەبن ؟یان لەو بەڵایەی بەهۆی کەڵەکەی پارەوە بەسەر خۆت و خێزان و وڵاتدا هێنات بۆ قومێک ئاو کە ماسییەکی سەلەموون ئەم ئیمتیازەی لەتۆ زیاتر هەیە؟ ، یان ئەو سەرمایەی کە یەک چرکەش ئارامت ناکەنەوە.
برا تەپڵی ئێمە لە شوێنێکی ترەوە دڕا ، لە تەماع و ڕاوی زۆر و تەختکردنی دار و بەرد و گۆڕینی هەموو شت بۆ پارە ، کە لە کۆتایدا پارە هەرگیز ناتوانێت بەر بە ئەو هەموو شێتی و توڕەییە بگرێت کە هەرەشە لە رێوییەکان ئەکات پێش گژوگیاو کەروێشک.
نوقتە سەری دێڕ...
سەرچاوە : ئاوێنە
