بنەماڵەی حەیدەری بنەماڵەیەكی دیار و هەڵكەوتووی كوردستانن، خاوەنی دەیان كەسایەتیی گەورەی كەلتوری و زانستی و ئاینی و كۆمەڵایەتی و نیشتمانین، لە بوارە جیا جیاكاندا خزمەتی زۆریان بەگەل و نیشتمانەكەیان كردووە، خوێن و ئارەقە و فرمێسكی زۆریان لە پێناوی ئازادیدا رشتووە.
ئێستاش نەوەكانیان، ئاڵای ئەو بنەماڵە هێژایەیان بە بڵندی راگرتووە و لە كایەكانی كەلتوری و زانستی و رشتەكانی دی، لە خزمەتدان و شوێن پەنجەی رەنگینیان دیارە.
ئەم بنەماڵەیە، شانازیی ئەوەیان لە مێژوودا پێدەبڕێ، كە یەكەم نەمامی بیری نوێ و پێشكەوتنخواز، ئەوان لەشاری هەولێر ناشتوویانە و بەخوێن پەروەردەیان كردووە.
ئەوەی من ئەمەوێ باسی بكەم و رۆشنایی بخەمە سەر ژیان و بەرهەمەكانی مامۆستا (مومتاز حەیدەری)یە، مامۆستا حەیدەری كەسایەتییەكی گەورەی كەلتوری و نیشتمانیی كوردستانە، لە كۆڕی تێكۆشانی شار‌و شاخ و مەیدانی رۆشنبیری و رۆژنامەگەری خزمەتێكی زۆری پێشكەش بەگەل و نیشتمانەكەی كردووە و شوێن پەنجەی رەنگینی دیار و درەوشاوەیە.
رۆژی 8ی ئاداری 1938 لەشاری هەولێر لەدایك بووە. هەر لەو شارە دەخرێتە بەر خوێندن و تا پۆلی چوارەمی سەرەتایی دەخوێنێت، بەهۆی بەندكردنی برا گەورەكانی (عاصم، ساڵح، جەمال، موهیب)، ساڵی 1949 لەخوێندن دادەبڕێ و دوای شەش ساڵ دابڕان، لە پۆلی چوارەمی سەرەتاییەوە دەست بەخوێندن دەكاتەوە و تا پۆلی سێیەمی ناوەندی بەسەركەوتوویی دەبڕێت.
بەهۆی هەلومەرجی سیاسیی كوردستانەوە، لەساڵی 1961 دەستگیر دەكرێ و رەوانەی باشووری عیراق دەكرێ و لە ئەزموونی بەكالۆریا بێبەش دەبێ.
دواتر بە بڕیاری حزبی شیوعی عیراق، بە نهێنی دەچێتە مۆسكۆ و پەیمانگای زانستە كۆمەڵایەتییەكان بەسەركەوتوویی تەواو دەكات.
مامۆستا مومتاز حەیدەری كادیرێكی هۆشیار و تێكۆشەری دیاری حزبی شیوعی عیراق بووە، لە شانە نهێنییەكانی حزب و لە سەنگەری پێشمەرگایەتیدا خەباتی كردووە و لەزیندانەكانی بەعس نموونەی تێكۆشەری ئازا و جەسوور و بەهەڵوێست بووە.
لەشاخ و لەشار، لە دەزگای راگەیاندنی نهێنی و ئاشكرای حزبدا بایەخی بەبواری رۆشنبیری و رۆژنامەگەری داوە، وەك پەیامنێر و نووسەر و رۆژنامەنووس خزمەتی كردووە و شوێن پەنجەی بە میدیاكانی حزبی شیوعی عیراقەوە دیار بووە.
مامۆستا حەیدەری لە رێكخراوە پیشەییەكانی یەكێتیی نووسەرانی كورد- لقی هەولێر و كۆمەڵەی رۆشنبیری كورد- لقی هەولێر و سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان كاری كردووە و لەڕێی ئەو سێ رێكخراوەوە خزمەتی زۆری بە نووسەران و رۆشنبیران و رۆژنامەنووسان كردووە.
مامۆستا حەیدەری وەك رۆژنامەنووسێكی سەربەخۆ و ئازاد، لە رۆژنامە و گۆڤارەكانی وەك: (نووسەری نوێ، رۆشنبیری، نووسەری كورد، هاوكاری، العراق و پاشكۆكەی، كوردستانی نوێ، رۆژنامەوانی) و چەندین گۆڤار و رۆژنامەی دیكە، كاری كردووە و بەرهەمەكانی بڵاو كردۆتەوە.
لەساڵی 2008ەوە سەرنووسەری هەردوو گۆڤاری (كەی 21، لەیلا قاسم- لەیلا زانا) بووە كە دوو گۆڤاری گرنگ و سەنگینی كەلتوری و زانستی و مێژوویی وەرزی بوون.
مامۆستا حەیدەری خاوەنی كتێبخانە و ئەرشیفێكی دەوڵەمەندە، لە 25 ساڵی رابردوودا، دەیان نووسەر و توێژەر و زیاتر لە لە 400 خوێندكاری ماستەر و دكتۆرا سوودی زۆریان لێوەرگرتووە.
مامۆستا حەیدەری لە هیچ زروف و زەمانێكدا ملی بۆ هیچ زۆردارێك كەچ نەكردووە و وەك قەڵەمێكی ئازا و ئازادیی نیشتمانی بەسەركەشی ماوەتەوە.
مامۆستا حەیدەری هەمیشە لە خزمەتی كەلتور و كتێبدا بووە و كتێبپەروەر و كەلتورپەروەرێكی دڵسۆزە و هەموو سەرمایەكەی بۆ كتێب خەرج كردووە، سەرمایەكەشی هەر كتێبە.
ساڵی 1985 كتێبخانەیەكی ئەهلی بەناوی كتێبخانەی حەیدەری لەشاری هەولێر كردەوە، كتێبخانە بووە جێژوانی نووسەران و رووناكبیران و ناوەندێكی مەعریفی و سیاسی بو‌و، رۆڵی دیاری لەهۆشیاریی كەلتوری و سیاسیی ئەو سەردەمەدا هەبووە، هەر بۆیە لە لایەن دەزگای ئەمنییەكانی بەعسەوە داخرا.
مامۆستا حەیدەری خاوەنی خەرمانێك كتێب و بەرهەمی چاپكراوە، لەوانە: (جەنابی مەلای گەورە، مستەفا شەوقی و پەیژە، یادی چل ساڵەی شۆڕشی ئەیلوول (1961-2001)، داری ماوەران، یادی 25 ساڵەی جینۆسایدی كوردان، قامووسی ناوە نەمرەكان، عەزیز محەمەد ناو و كتێبێكی گەورەی مێژوویی، مام جەلال لوتكەی گەورەیی، حەیدەرینامە (شەش بەرگ)، جەژنی كتێب و چەندانی كتێب و بەرهەمی دیكەی رۆژنامەوانی و رۆشنبیری.
مامۆستا حەیدەری بەردەوامە لەسەر كار و بەخششە كەلتورییەكانی، ئێستا سەرقاڵی ئامادەكردنی كۆ بەرهەمەكانێتی، كە پێدەچێ 15 بەرگ دەربچێت.
ئەمەی من نووسیومە، وتارێكی كورتە لەسەر ژیان و بەرهەمەكانی مامۆستا مومتاز حەیدەری، بۆ ئەوەی بەتەواوی ژیانی سیاسی و کەلتوری مامۆستا حەیدەری ئاشنا بین، دەبێ چەندین نامەی ماستەر و دكتۆرای لەسەر بنووسرێ‌‌و فیلمی دیكۆمێنتاری درێژی لەسەر بەرهەم بهێنرێ.
هیوای تەمەن درێژی و تەندروستی باش و بەرهەمی زیاتر بۆ مامۆستا حەیدەری دەخوازم.
خەلیل عەبدوڵڵا
سەرچاوە: knwe
