کۆمەڵگەی ئێمە لە ئێستادا بە قۆناغی گۆڕان و بازدانی کەلتوریدا گوزەر دەکات، وەک دیارە هەموو گۆڕانێکیش باج و قوربانیدانی دەوێت، بەتایبەتیش لەبوارێکی وەک کولتوردا، کە کایەیەکی گشگیرو سەرتاسەرییەو، کۆی کایەو چالاکییە جۆربەجۆرەکانی ژیانی مرۆڤ دەگرێتەوە.
ئەوەی لەمڕووەوە مایەی بایەخپێدانی جددی و ئاوڕ لێدانەوەی ڕاستەقینەیە، هەوڵدانە بۆ دروستکردنی جۆرێک لەهۆشیاریی فیکریی کە توانای هەرسکردن و ئیستیعابکردنی ئەم گۆڕانکارییانەی هەبێت. بەوەشدا کە کولتوری تەقلیدی هەڵگری جۆرێک لە پیرۆزییە، پیرۆزی ئاینی و کۆمەڵایەتی، لەبەرئەوە دەستبەرداربوون لێی و بەجێهێشتنی کارێکی ئاسان نییە.
لێرەشدایە کە ئێمە ڕوبەڕوی کۆمەڵێک قەیرانی گەورە بوینەتەوە، کە لە بنەڕەتدا ئەو قەیرانانە باجی گواستنەوەی کولتورین، نەک دەرەنجامی خراپی ئەو کەلتورە تازەیەی کە ئێمە بە ئاڕاستەیدا هەنگاو دەنێین و لە ناوەڕاستی ڕێگاکەدا وەستاوین.
گواستنەوە لە کەلتوری کۆنی نەریتگەراوە بۆ کەلتوری مۆدێرنی ئینسانی و ئەقڵانی، خوازیاری وەرچەرخانە لەکۆمەڵگەراییەوە بۆ تاکگەرایی، لە پەیڕەوکردنی ئاینێکەوە کە خزمەت بەدەق و مێژوو دەکات بەرەو ئاینداریەەک کە خزمەت بەمرۆڤ و ڕۆحانیبوونی ڕاستەقینەی بکات. لە کلتورێکی کۆمەڵایەتیی چەپێنەری دووڕووەوە، بۆ کلتورێکی کراوە و ئازاد و ڕاشکاوی کۆمەڵایەتی. لە سیاسەتێکی دیکتاتۆرییەوە بۆ سیاسەتێکی دیموکراسی کە ماف بە هاوڵاتیانی بدات و لانی کەم دادپەروەری دابین بکات.
وەک پێشتریش ئاماژەم پێدا ئەنجامدانی ئەم چەشنە گۆڕانکارییانە یەکجار سەخت و دژوارن، هەربۆیە ئێمە ساڵانێکی زۆرە لەنیوەیان سەرەتای ڕێگاکەیداین، پێیەکان لە نەریتگەرایی و کۆنخوازیدابووە و پێیەکەی دیکەمان بەترس و گومانەوە خستۆتە خانەی مۆدێرنبوون و مرۆڤدۆستیی و کرانەوەی ئەقڵی و زانستییەوە. پێدەچێت ساڵانێکی زۆری دیکەشی بوێت تا پەڕینەوەکە مسۆگەر دەکەین و، توانای گواستنەوەی قاچەکەی دیکەشمان دەبێت.
ئەم ڕاستیە کەلتورییە کە وایکردووە ئەخلاقی نوێ نامۆ بێت و بە بێئەخلاقی ناوزەدبکرێت، ئازادی بەبەڕەلایی و، تاکگەرایی بە دەرچوون لەیاسا پیرۆزو پێویستەکانی خێڵ و، ملنەدان بە دیکتاتۆریەتی دەسەڵاتی سیاسی بەخیانەت و، هەوڵدان بۆ کرانەوەی ئاین بە دژە ئاینی و ئیلحاد ناوزەدبکرێت.
گرفتەکە لەوەدایە ئەگەر بەربەستەکانی گۆڕانکاری و وەرچەرخانی کلتوری زۆر و سەخت بن، ئەوا هەندێک دیاردەی دنیای مۆدێرن بۆ خۆی بووە بە لەمپەر لەم نێوەدا، لە نموونەی زاڵبونی پارەو لایەنی ئابوری کە بەرهەمی سەرمایەدارییە، کە خۆپەرستی و چاولێکەری لێکەوتۆتەوە و، کێشەی دیکەشی بەدوای خۆیدا هێناوە، وەک دیارە سەرمایەداریش یەکێکە لە بەرهەمە دیارە نێگەتیفەکانی دنیای مۆدێرن.
لەمەش سەیرتر ئەوەیەکە تەنانەت کەسانی ئایندار و خێڵەکیش، هاوشێوەی خەڵکەکەی دیکەی، هەموویان لەژێر هەژمونی ئەم شەپۆلی سەرمایەداریدان.
عەبدوڵا محەمەد
سەرچاوە: galawej
