د. عادل باخەوان

 بەڕێوەبەری ناوەندی فەرەنسی بۆ توێژینەوە لەسەر عێراق

لە 7ی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردوودا، کاتێک حەماس پەلاماری ئیسرائیلی دا، ئیتر گۆڕانکاری بەسەر زۆر ئاراستەی گەورەدا لە کۆی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دا هات، هەر لە رێککەوتنە مێژووییەکەی نێوان سعودیە و ئێرانەوە تاوەکو دەگاتە رێککەوتنەکانی ئەبراهام لەنێوان ئیسرائیل و چەند وڵاتێکی گرنگی عەرەبی دا، رووبەڕووی قەیرانی گەورە بوونەوە و چیتر مێژوو خۆی دووبارە ناکاتەوە و رۆژهەڵاتی پاش 7ی ئۆکتۆبەر هەمان رۆژهەڵاتی پێش 7ی ئۆکتۆبەر نییە.

لە هەمان چوارچێوەدا و بەدڵنیاییەوە دەتوانم بڵێم، لە 28ی ژەنیوەرییەوە، کاتێک کە میلیشیاکانی عێراق هێرشیانکردە سەر بازگەیەکی ئەمریکی لەنێوان سێگۆشەی سەر سنووری عێراق و ئوردن و سووریادا و سێ سەربازی ئەمریکیان کوشت و 40 سەربازی دیکەشیان بریندار کرد، ئیتر ئەو هێڵە سوورە بەزێندرا کە ئیدارەی جۆ بایدن بۆ خۆی کێشابوو.

بژاردەکانی بەردەم بایدن سنووردارن و لە سێ سیناریۆ تێناپەڕن: تیرۆرکردنی کەسی یەکەمی ئەو گرووپانەی کە حەشدی شەعبی پێکدەهێنن، لێدان لە بەرژەوەندییەکانی ئێران لە دەرەوەی ئێران یاخود لێدان لە ئێران لەنێوخۆی ئێران دا. هەروەها لەسەر هەمان میتۆدی یەمەنی و هەروەک چۆن حوسییەکانی خستە لیستی تیرۆرەوە، ئاواش حەشدی شەعبی، کە دەزگایەکی فەرمیی دەوڵەتی عێراقە، بە فەرمی بخاتە لیستی تیرۆرەوە.

هەریەکێک لەم بژاردانە، بەدڵنیاییەوە زنجیرەیەک دەرەنجام و کارایی فراوان و گشتگیر لەسەر ناوچەکە بە گشتی و عێراق و هەرێمی کوردستان بەتایبەتی بەجێدەهێڵن. لە عێراق دا، دەکرێت تاوەکو هەڵوەشانەوەی حکومەتەکەی ئیتار بڕوات و دیسانەوە وڵات رووبەڕووی بۆشایی حکومەتداری ببێتەوە و ئاڵۆزییەکی گەورەی لوبنان ئاسا عێراق دابپۆشێت؛ ئاڵۆزییەکی ترسناکتر لەوەی سەردەمی عادل عەبدولمەهدی. لە 2003ـەوە تاوەکو ئێستا، عێراق تەنیا و تەنیا بە رێککەوتنێکی نافەرمی واشنتن و تاران بەڕێوەچووە، کە ئەم رێککەوتنە تێکدەچێت، ئیتر کۆی عێراق دەخرێتە نێو کۆڵانێکی مەترسیداری داخراوەوە تاوەکو ئەوساتەی ئەم دوو پایتەختە رێکدەکەونەوە !

لە دۆخێکی ئاوا یەکجار ناسک و هەستیاردا، هەرێمی کوردستان دەبێت چی بکات؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە کە رۆژانە لێم دەکرێت، نەک تەنیا لەلایەن رۆژنامەڤان، دیپلۆمات، بزنسمان و دەستەبژێرەکانی دیکەوە، بەڵکو لەلایەن هاووڵاتیی ئاسایی هەرێمی کوردستانیشەوە کە دەیەوێت، لەنێو هەموو ئەم تارمایی و مۆتەکە و بۆنی بارووت و خوێنەدا، ئاسۆیەک بۆ خۆی و بۆ خێزانەکەی و بۆ هەرێمەکەی ببینێت و نقومی بێ ئومێدیەکی سەرتاسەر نەبێت.

ئایا هەرێمی کوردستان دەتوانێت لەنێو ئەم ئاگربارانەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دا بجووڵێت و لایەنی کەمی پاراستنی خۆی و هاووڵاتیانی هەرێمی کوردستان دەستەبەر بکات؟ بێگومان بەڵێ، بەڵام بە کۆمەڵێک مەرجی زۆر سەخت و کۆمەڵێک باجی قورس و ئاستێکی بەرز لە خواستی رێکخستنەوەی لیستی سەرپەڕەکانی (ئەولەویەتەکان)، کە من لەم چوار خاڵەی خوارەوەدا کورتیان دەکەمەوە : چور خاڵ کە دەکرێت بەشێوەی کۆنکرێتی جێبەجێبکرێن، نەک تەنیا ئایدیالی جوانی خەیاڵی و ناواقیعی بن.

یەکەم: هەرێمی کوردستان لەجیاتی حیزب. من تەواو وشیارم بەو هەموو جیاوازییە ئایدۆلۆژی و سایکۆلۆژی و مێژوویی و کۆمەڵایەتی و کولتووری و سیاسی و ئابوورییەی کە حیزبەکانی کوردستانی بەسەر چەند کاتیگۆریەکدا دابەشکردووە، بەڵام سەرەڕای هەموو ئەم دابەشبوونانەش، حیزبەکانی کوردستان دەبێت بە وردی و بە قوڵی لەوەتێبگەن کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەگەڵ هەرێمی کوردستان دا مامەڵە دەکات نەک لەگەڵ حیزب و لەوەش زیاتر، داهاتووی کۆی حیزبەکانیش بە داهاتووی هەرێمی کوردستانەوە بەستراوەتەوە، بۆیە سەرەڕای کۆی دابەشبوون و جیاوازی و تەنانەت برینە سەختەکانیش، فەرمانی ئێستا و ئێرە بریتییە لە دواخستنی کۆی ناکۆکییەکان و گەڕان بەدوای بیناکردنی گوتارێکی نیشتمانی لە سەر ئاستی هەرێمی کوردستان دا، ئەگەرنا زۆر ئەستەمە هەرێمی کوردستان بتوانێت بەو ئاگرەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستەوە نەسووتێت.

دووەم: واشنتن و تاران لەجیاتی بەغدا. پاش هەموو ئەو سەردانە یەک لەدوای یەکانەی هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا، پاش هەموو ئەو رێککەوتنانەی کە لەنێوان هەولێر و بەغدادا واژۆکران و پاش هەموو ئەو بەڵێنانەی کە حکومەتەکانی مالیکی و عەبادی و عەبدولمەهدی و کازمی و سوودانی بە هەرێمی کوردستانیان دا و هیچیان جێبەجێنەکران، هەرێمی کوردستان دەبێت لەوە تێبگات کە چیتر بەغدای ئێستا و ئێرە، هەمان بەغدای 2003 و 2005  نییە. بەغدا چیتر خاوەنی مۆنۆپۆلی ئەمنی، سەربازی، ئابووری و دیپلۆماسی نییە و هەموو ئەم مۆنۆپۆلانە بەشێکیان لە واشنتن و بەشێکی دیکەیان لە تارانن. لێرەوە هیچ رێککەوتنێک لەگەڵ بەغدادا مانا و دەرەنجامی نییە و لەجیاتی ئەمە، دەبێت راستەوخۆ رێککەوتن لەگەڵ تاران و واشنتۆن دا بکرێت.

سێیەم: هێزی پێشمەرگەی کوردستان ! گریمانەیەکی بەهێز هەیە کە یەکێک لە دەرەنجامەکانی گۆڕانکارییەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی نوێ، بریتیبێت لە مامەڵەکردنی تووند لەگەڵ ئەو هێزە سەربازییانەدا کە لە دەرەوەی یاسا و سوپا فەرمییەکاندا هەن و ئەم گریمانەیە لەگەڵ گەڕانەوەی دۆنالد ترامپیش دا بەهێزتر دەبێت. حوسییەکان خرانەوە لیستی تیرۆر و حەشدی شەعبیش لەسەرەدایە. ئەگەر لە رابردوودا هێزەکانی پێشمەرگەی کوردستان شەرعیەتی شۆڕشگێڕیان هەبووبێت، بەدڵنیاییەوە لە ئێستا و ئێرەدا، تاکە شەرعیەت کە هەیانبێت، هەبوونیانە لە چوارچێوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی پێشمەرگەدا. ئەو دۆخەی کە ئێستا پێشمەرگەی تێدایە، بەهیچ شێوەیەک لە ئاستی ئەو مەترسیانەدا نییە کە روووبەڕووی هەرێمی کوردستان بوونەتەوە. لە ئێستا و ئێرەدا حکومەتی هەرێمی کوردستان، پێویستی بە تاک بە تاکی پێشمەرگەیە، چ جای ئەو هەموو یەکە و لیوا و فەوج و گرووپانەی دیکە کە لە دەرەوەی شەرعەیەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان هەن. لەپێناو دوو فەرمانی سەرەکیدا دەبێت بەخێرایی ئەو دۆخە کۆتایی پێبهێنرێت. یەکەم دوورخستنەوە هێزی پێشمەرگە لە ناسنامەی حیزبی و دووەمیش یەکخستنی هەموو تواناکان بۆ پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی هەرێمی کوردستان. 

چوارەم: نوێنەرایەتییەکانی هەرێمی کوردستان. لەنێو ئاگربارانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دا، هەموومان تێبینی ئەوە دەکەین کە چۆن بەچڕی و وەک کورەی هەنگ جەستە دیپلۆماسییەکان دەجوڵێن ! دیپلۆماسیی ئەمەریکی، ئەورووپی، ئێرانی، تورکی، عەرەبی و هتد. ئێستا لە هەموو کاتێک زیاتر، هەرێمی کوردستان پێویستی بە فراوانکردن و بەهێزکردن و چالاککردنی جەستەی دیپلۆماسیی خۆیەتی. من وشیارم بەوەی کە لە کۆتاییدا نوێنەرایەتییەکان بەسەر ئەو حیزبانەدا دابەشکراون کە حکومەتی هەرێمی کوردستانیان پێکهێناوە، بەڵام ئەمە رێگە لەوە ناگرێت کە، لە رێگەی پرۆگرامێکی فراوان و چڕ و گشتگیرەوە، هەموو لایەک ناچاربکرێت بەوەی کە بەشداری زیندووبکەن، لە رێگەی ئاکتی کۆنکرێتییەوە، نەک گێڕانەوەی حیکایەت، لە رزگارکردنی کوردستان لەو دۆخە سەختەی کە رووبەڕووی بووەتەوە.

بێگومان من ناڵێم جێبەجێکرنی ئەم خاڵانە، هەرێمی کوردستان سەت لە سەت لە کۆی کارەساتەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست دەپارێزن، نەخێر، بەڵام دڵنیام لەوەی کە هەرێمی کوردستان دەتوانێت، لە هەریەکێک لەم رووبەرانەدا زۆر کارایانە بجوڵێتەوە و جوڵانەوەی پۆزەتیڤیس کارایی زۆر گەورە و گرنگ بەسەر بوونی هەرێمی کوردستان لەنێو ئەم تۆفانەدا دادەنێن.

سەرچاوە : ڕووداو