دیالۆگی نیشتمان ..
لە ماوەی دوودەیەی حوکمی دکتاتۆری رەجەب تەیب ئەردۆگان، چەندین کەسی سیاسی تورک و کورد ،ئەرمەن بوونە قوربانی سیاسەتە دەستدرێژییەبێسنوورەکانی ئەردوگان . بە شێوەیەکی هەستیار و بەبەڵگەی مێژووییەوە، ئەو سیاسەتمەدارانەی تورک و کورد کە بوونەتە قوربانی حەزی دەسەڵاتی دکتاتۆری رەجەب تەیب ئەردۆگان ئەمڕۆ حوکمی سەنگین لەزیندانا بەسەردەبەن .
کاتێ بەووردی تیشک دەخەینە سەر کۆمەڵێ بەڵگەی مێژوویی گرنگ وبەکورتی ناووپیشەی ئەو کەسانەی کە لە ماوەی حوکمی ئەردۆگاندا ڕووبەڕووی دەستدرێژی و دوورخستنەوە بوونەتەوە ئەوڕاستییە دەردەکەوێت کە ئەردۆگان کەسێکی نۆرماڵی شیاو نیە بۆ حوکمی ووڵاتێک بکات .تێدەگەین کەبۆچی تورکیا نابێتە ئەندامی خێزانە دیموکراتەکەی ئەوروپا !
لەڕاستیدا ئەردۆگان هەرکێشەی دکتاتۆری نیە، بەڵکو کۆمەڵێک نەخۆشی ترسناک لەم پیاوەداجێگای خۆیان کردۆتەوە،بەمامەڵەو قسەجۆراوجۆرەکانی ساتێ وەک سەرۆکێکی سەربازی توندرەو هەڕەشە لەنەیارەکانی دەکات وپەلاماریان ئەدات ،ساتێ وەک دەروێشێکی ئیسلامی میهرەبان دەردەکەوێت،ساتێ وەک تیرۆرستێکی توندڕەوی داعشی خوێن لەچاوی دەبارێت، کاتێک وەک سیاسییەکی توندرەوی بێ ڕۆح وبێبەزەیی دژ بەنەیارانی ئامادەیە تەک ڕاسیزتەکانی تورکی(گورگەبۆرەکان) ڕێک دەکەوێت ولەدەوری خۆی کۆیان دەکاتەوە ،ڕۆژێک تەک ئیخوانەکانی عەرەبە،ڕۆژێکیش تەک ئیسڕائیل وڕووس وئەمریکاو ئەوروپا ڕێکدەکەوێت وبەمەرجە سەختەکانیان ڕازی بێت ، لەپێناو لێدانی نەیارانی ،گشت ئەمانەدەریدەخەن کەئەم کەسە شیزۆفرینیای هەیە .ئێستاش هەروادەزانێ ساڵی هەشتاکانە ئەوهێشتا یاریکەری فوتباڵەو جوان یاری دەکات وگۆڵ تۆماردەکەت دژبەتیمی بەرامبەری ئەشێ گشت تورکیا چەپلەی بۆ لێبدەن .چونکە لەڕاستیدائەوکەسێکی سادی ونێرگزی نەخۆشە !
هەرلەسەرەتای ژیانی سیاسیەوە بەشێوازێکی زنجیرەیی پیلان بۆداڕێژراو گشت ئەوانەی دەنگی ناڕەزاییانی بیستووە لە دەسەڵات دوورخراونەتەوە. ئەمە لیستێکە لەو کەسانەی کە زۆرترین زەرەرمەندی سیاسییان بەرکەوتووە:
لە گرتنەدەستی دەسەڵاتی ئەردۆگانەوە ئەمانە دیارترین قوربانییەکانی سیاسەتی دکتاتۆری ودەستدرێژیی ئەردۆگانن
، گول زیاتر لە سیاسەتی ڕۆژانە دوورکەوتەوە و بوو بە ڕەخنەگرێکی نائاشکرا بۆ سیاسەتەکانی ئەردۆگان.
کەسایەتییە تورکەکان:
عەبدوڵا گول (Abdullah Gül) کەسایەتییەکی سیاسیی تورکیایە کە رۆڵێکی گرنگی هەبووە لە سیاسەتی تورکیا لە ساڵانی دواییدا. ئەو یەکێک بوو لە دامەزرێنەرەکانی حزبی داد و گەشەپێدان (AKP) و لە ماوەی کاری سیاسیی خۆیدا چەندین پۆستی بەرزی وەرگرتووە، لەنێویاندا سەرۆککۆماری تورکیا.
ژیاننامەی کورت:
- لەدایکبوون: ٢٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٠ لە شاری کەیسەری، تورکیا.
- خوێندن: دکتۆرا لە بواری ئابووری لە زانکۆی ئیستەمبوڵ.
- پیشە: ئەندازیاری ئابووری، دیپلۆماتکار، و سیاسەتوان.
رۆڵی سیاسی:
- سەرۆککۆماری تورکیا (٢٠٠٧–٢٠١٤):
- عەبدوڵا گول بووە یازدەهەمین سەرۆککۆماری تورکیا.
- لە ماوەی سەرۆکایەتییدا، هەوڵیدا پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست باشتر بکات.
- سەرۆک وەزیرانی تورکیا (٢٠٠٢–٢٠٠٣):
- لە ماوەی سەرۆک وەزیرایەتییدا، یەکێک بوو لەو کەسانەی کە تورکیای بەرەو ئەندامێتی یەکێتیی ئەوروپا برد.
- وەزیری دەرەوە (٢٠٠٣–٢٠٠٧):
- لەم ماوەیەدا، رۆڵێکی گرنگی بینی لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانی تورکیا.
پەیوەندی لەگەڵ ئەردۆگان:
عەبدوڵا گول و رەجەب تەیب ئەردۆگان یەکێک بوون لە دامەزرێنەرە سەرەکییەکانی حزبی داد و گەشەپێدان (AKP). هەردووکیان لەگەڵ یەکدا کاریان کرد بۆ بەهێزکردنی حیزبەکە و گەیاندنی تورکیا بە ئاستێکی بەرزتر لە سیاسەتی نێودەوڵەتیدا.
بەڵام دوای ئەوەی گول بوو بە سەرۆککۆمار، پەیوەندییەکەی لەگەڵ ئەردۆگان لەسەر چەندین بابەت ناکۆک بوو. گول زیاتر لایەنگری دیموکراسی و پەیوەندییەکانی نێودەوڵەتی بوو، لەکاتێکدا ئەردۆگان زیاتر لایەنگری کۆنتڕۆڵی ناوخۆیی و هەژموونی سیاسی وقۆرخکردنی دەسەڵات بوو.
دوای سەرۆکایەتی:
لە دوای ماوەی سەرۆکایەتییەکەی، عەبدوڵا گول زیاتر لە سیاسەتی ڕۆژانە دوورکەوتەوە، بەڵام وەک کەسایەتییەکی کاریگەر لە سیاسەتی تورکیا مایەوە. ئەو هەمیشە لایەنگری دیموکراسی و چارەسەری ئاشتیانەی کێشەکانی ناوخۆی تورکیا بووە.
ڕەخنە لە ئەردۆگان:
عەبدوڵا گول لە چەندین دەرکەوتنی میدیاییدا ڕەخنەی لە سیاسەتەکانی ئەردۆگان گرتووە، بەتایبەت لەسەر کۆنتڕۆڵی میدیاکان و دەستدرێژی لەسەر مافەکانی مرۆڤ. ئەو هەمیشە هانیداوە کە تورکیا بەرەو دیموکراسی و ئازادییەکی ڕاستەقینە بڕوات.
عەبدوڵا گول یەکێک بوو لەو کەسانەی کە رۆڵێکی گرنگی بینی لە گەشەپێدانی تورکیای مۆدێرن. بەڵام لەگەڵ گەشەسەندنی کێشەکانی نێوانیان لەگەڵ ئەردۆگان ،گول زیاتر لە سیاسەتی ڕۆژانە دوورکەوتەوە و بوو بە ڕەخنەگرێکی نائاشکرا بۆ سیاسەتەکانی ئەردۆگان.
2-عەبدوڵڵا گولەن
-
- پیشە: سەرکردەی جووڵانەوی گولەن (Hizmet).
- چیرۆک: گولەن یەکێک بوو لە هاوپەیمانە نزیکەکانی ئەردۆگان، بەڵام دوای ڕووداوەکانی 2016 و هەوڵی بەناو کودەتا..! ئەردۆگان گولەن و هاوەڵەکانی بە "تیرۆریست" ناوزەند کرد. هەزاران لە شوێنکەوتووانی گولەن لە کارەکانیان دوورخرانەوە، زیندانی کران یان ناچاربوون بەرەو دەرەوەی وڵات هەڵبێن.
3-ئەحمەد داوود ئۆغڵو
-
- پیشە: سەرۆک وەزیرانی پێشووی تورکیا.
- چیرۆک: ئەحمەد داوود ئۆغڵو یەکێک بوو لە دامەزرێنەرەکانی حزبی داد و گەشەپێدان (AKP)، بەڵام دوای ناکۆکی لەگەڵ ئەردۆگان، لە ساڵی 2016 لە پۆستەکەی دوورخرایەوە و دواتر لە حیزبەکە جیا بوویەوە.
4-عەلی باباجان
-
- پیشە: وەزیری ئابووری و سەرۆکی پێشووی پەرلەمانی تورکیا.
- چیرۆک: باباجان یەکێک بوو لە چالاکەکانی حزبی داد و گەشەپێدان، بەڵام دوای ناکۆکی لەگەڵ ئەردۆگان، لە ساڵی 2019 حیزبێکی نوێی دامەزراند بە ناوی حزبی دیموکراسی و گەشەپێدان (DEVA).
5-موشتەرەق یەلڤاس
-
- پیشە: سەرۆکی پێشووی پەرلەمانی تورکیا.
- چیرۆک: یەلڤاس یەکێک بوو لەو کەسانەی کە لە ماوەی حوکمی ئەردۆگان دوورخرایەوە و دواتر بووە بە ڕکابەرێکی سیاسی.
5- عەبدوڵا گول (Abdullah Gül) کەسایەتییەکی سیاسیی تورکیایە کە رۆڵێکی گرنگی هەبووە لە سیاسەتی تورکیا لە ساڵانی دواییدا. ئەو یەکێک بوو لە دامەزرێنەرەکانی حزبی داد و گەشەپێدان (AKP) و لە ماوەی کاری سیاسیی خۆیدا چەندین پۆستی بەرزی وەرگرتووە، لەنێویاندا سەرۆککۆماری تورکیا.
کەسایەتییە کوردەکان:
- سەلاحەدین دەمیرتاش
- پیشە: سەرۆکی پێشووی حزبی گەلانی دیموکراسی (HDP).
- چیرۆک: دەمیرتاش یەکێک بوو لە دیارترین ڕکابەرەکانی ئەردۆگان. لە ساڵی 2016 دەستبەسەر کرا و زیندانی کرا بە هەڵە تۆمەتی "هاوکاری لەگەڵ تیرۆریستەکان". زیندانییەکەی بەهۆی نەخۆشییەوە قورس بوو، بەڵام هێشتا لە زیندانە.
- فەریقە یۆکسەکداغ
- پیشە: ئەندامی پەرلەمان و چالاکوانی مافەکانی مرۆڤ.
- چیرۆک: یۆکسەکداغ یەکێک بوو لەو کەسانەی کە بەردەوام ڕەخنەی لە سیاسەتەکانی ئەردۆگان دەگرت. لە ساڵی 2016 دەستبەسەر کرا و زیندانی کرا، بەڵام دواتر ئازاد کرا.
- لەیلە زانا
- پیشە: ئەندامی پەرلەمان و چالاکوانی مافەکانی ژنان.
- چیرۆک: زانا یەکێک بوو لەو کەسانەی کە بەهۆی چالاکییە سیاسییەکانیانەوە لەلایەن حکوومەتی ئەردۆگانەوە چەندین بار وەبەجۆری جیاواز ڕووبەڕووی دەستدرێژی بۆتەوە.
- عەبدوڵڵا زەینال
- پیشە: سەرۆکی پێشووی شارەوانیی دیاربەکر.
- چیرۆک: زەینال لە ساڵی 2019 دەستبەسەر کرا و زیندانی کرا بە تۆمەتی "هاوکاری لەگەڵ تیرۆریستەکان". زیندانییەکەی بەهۆی نەخۆشییەوە قورس بوو، بەڵام هێشتا لە زیندانە.
دەستدرێژی و دوورخستنەوە وەک ئامرازێکی سیاسی
ئەردۆگان بە شێوەیەکی بەردەوام لە دەستدرێژی و دوورخستنەوە وەک ئامرازێکی سیاسی بۆ لادانی ڕکابەرەکانی بەکارهێناوە. ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی چەندین کەسی سیاسی تورک و کورد بەردەوام ببنە قوربانی سیاسەتی پەلاماردان ،تۆمەت بۆهەڵبەستن ودەستدرێژییە تاکڕەویە دکتاتۆرییەکانی ئەردۆگان
بەڵام هەرچەندە ئەردۆگان توانیویەتی زۆرێک لە ڕکابەرەکانی لە دەسەڵات دوور بخاتەوە، بەڵام دەنگەکانی ئاشتی و دادپەروەری هێشتا دەبیسترێن وبەرچاون. چیرۆکەکانی ئەم کەسانە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی هێشتا لە تورکیا لەجەنگبێکی بەردەوامە.
