بەرزان حەمەسوور
ئەو ئینگلیزەی دوای جەنگی جیهانی یەکەم هاتنە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست . ڕەزا عەباس قولی خانی لە گروپانێکئ سوپای قازاقی قاجاری فارسەوە کرد بەشا ودەوڵەتێکیان بەناوی ئێران بۆ دامەزراند ، ناویان نا ڕەزاشای پەهلەوی ..بەم جۆرە لەسەریان نووسیوە !
[ڕەزا عەباس قولی خان] بەلامەوە پیاوێکی بەهێز و چاونەترس بوو کە لە دڵیدا چاکەی وڵاتەکەی بوو. —سێر ئێدمۆند ئایرۆنساید.
بە بیرهێنانەوەی کۆتاییەکانی ساڵی ١٩٢٠ ڕەزا...
هەرگیز بۆ خۆی قسەی نەکردووە، نە... حکومەتەکەی... بەڵکو تەنها بەناوی وڵاتەکەیەوە... —سێر پێرسی لۆرین، ژانویەی ١٩٢٢
ئەو نهێنی و گوماناوی و نەزانە؛ وا دیارە بە تەواوی ناتوانێت لە واقیعەکانی دۆخەکە تێبگات یان درک بە هێزی ئەو دوژمنایەتییە بکات کە وروژاندویەتی. - هارۆڵد نیکۆڵسۆن، ئەیلولی ١٩٢٦
ترسم هەیە کە ئێمە هیچ بەهیچ دەکەین بۆ بەمرۆڤکردنی ئەم شێتە خوێنڕێژە. - سێر ڕۆبەرت ڤانسیتارت، کانوونی دووەمی ١٩٣٣
ڕەزا پەهلەوی لە نزیکەی ساڵی ١٨٧٨ لە تاریکیدا لەدایکبووە و زۆری نەخایاند هەتیو بووە،
لە تەمەنی پانزە ساڵیدا لەڕێگەی خاڵیەوە خۆی تۆمار کردووە لە لیوایەکی شەڕکەری دڕندەی کۆزاکیدا ،پاشان بووە بەگروه بان فێری چەک وشەڕ وسواری بووە ،تاپلەی ئەفسەری ڕووسی ڕۆیشتووە ، بەشدار بووە لەڕیزەکانی سەرهەڵدان وهێزی بۆ کودەتایەکی شوباتی ١٩٢١ دابین کرد، بەشێوەیەکی گوماناوی لەوەزارەتی جەنگی دوادەوڵەتی قاجار دەستبەکاربووە وپاشان دەستی بەسەر دەسەڵاتدا گرت -ڕۆژنامەنووس سەید زیا ئەلدین تەباتەبایی.
ڕەزاخان هێزی بۆ حکومەتی نوێ دابین کرد و لە فەرماندەی سوپاوە بۆ وەزیری جەنگ (نیسانی ١٩٢١) بۆ سەرۆک وەزیران (١٩٢٣) بەرزبووەوە و دوای ئەوەی لە ساڵی ١٩٢٤دا نەیتوانی کۆمار دروست بکات، لە ساڵی ١٩٢٥ چووبۆ سەر تەختی پاشایەتی دەسەڵاتی ئارەزوومەندانە تا بەریتانیا و ڕووسیا لە ساڵی ١٩٤١ لە پۆستەکەی دووریان خستەوە. لە ساڵی ١٩٤٤ لە دەربەدەریدا کۆچی دوایی کرد.
