شۆرش خالید ئاژگەیی
ئابراهام ماسلۆ گەورە دەروون ناس و نووسەری کۆچ کردووی ئەمریکی دبێژیت:
سەیرکردن وبەدواداچوونی مێدیایەکی تایبەتی ئاڕاستەکراویا خۆگرێدان بە تاقە دەزگایەکی راگەیاندن، خوێندنەوەی رۆژانەی کتێب و چاپەمەنی سەربە ئاراستەیەکی فکری دیاریکراو یا ئایدیۆلۆجیایەک، گوێ گرتن لە تاقە سەرچاوەی هەواڵ و زانیاری و وتاری تایبەت سەربە یەک دامەزراوە، بەشداری کردن و بەدواداچوون و نواندنی چالاکی لە ناو یەک گرووپی سیاسی و مەزهەبی و ئایینی وکۆمەڵایەتی تاک رەهەند، یا بە تەعبیرێکی تر داخستنی فکر و مێشک بەرەو جیهانی رەنگاڵەی فکر و ئایدیاو لە قاڵبدانی لە ناو چوارچێویەکی تەسکی کۆنترۆڵ کراودا، دەرفەتی هەرجۆرە تازەگەری و بیرۆکەی نوێ و دیدگاو گۆشەنیگای تازە لە مرۆڤ دەسێنێتەوەو دەیکا بە رۆبۆتێکی ئاڕاستەکراوو بێ فکرو روئیاو ئایدیاوە.
ژیان واتە کردنەوەی داڵان وخانەکانی مێشک و زیهن و رووبەرووبوونەوەی هۆشیارانە و رەخنەگرانە لەگەڵ شێوازە جۆراوجۆرەکانی بیرکردنەوەو هێنانەکایەی ریفۆرمێکی ڕادیکاڵی بەسەر زهنیەت و عەقڵ ومەعریفەدا.
کاتێک تاکەکانی کۆمەڵگا هاوڕێ و هاودەمی کتێبو خولیای خوێندنەوەن، سیمای کۆمەڵگاگۆڕانکاری بەسەردا دێت و لە دۆخیچەقبەستوویی و بێدەرەتانی و هەژاری مەعریفەو روناکبیری رزگاری دەبێت. ئەم سیمایە رەنگە لە چەشنی شوناس یا روناکبیری لە هەڵسوکەوت و رەفتاری رۆژانەی تاکەکاندا رەنگ بداتەوەولە دۆخە جیاوازەکاندا کۆمەڵگای پێ بناسرێتەوە و وەک ئایکۆن و هێماو مۆرکێکی تایبەت، ببێ بە پێناسی ئەم جۆرە کۆمەڵگایە.
ئانتۆنی گیدنس پێی وایە شوناس دەرەنجامیرەفتارو کارلێکە کۆمەڵایەتیەکانی تاکەکانە لەگەڵیەکتریدا و زیاتر وابەستەو گرێدراوی دیدیتاکەکانی ترە بەرامبەر یەکتری. ئەو پێی وایەشوناس یەکەیەکی جێگیر و سەقامگیر و دەستلێدراونیەو ئەشێ لە هەر قۆناغێکی تایبەت و بابەتیدا خۆی بە جۆرێک دەربخات و لە ژینگەیەکەوە بۆ ژینگەیەکی تر گۆڕانکاری بەسەردا بێت و بکەوێتە ژێر کاریگەری هێزو فاکتەرو تەوژم وهێزە هەژمونگەراکانی ژینگەی کۆمەڵایەتیەوە.
بە واتایەکی تر پرۆسەی شوناس لە زەمەنێکەوە بۆ زەمەنێکی ترو لە قۆناغێکەوە بۆ قۆناغێکی تر وابەستەی زهنیەت و ڕوانینی تاکەکانە دهەمەبەر یەکتریدا. کۆی گشتی شوناسی جیاجیای تاکەکان و سەرلەبەری دونیابینی و رەفتارو کردارەکان و جموجۆڵە جڤاکیەکان لە دروست بوونی سیمای کۆمەڵگا رۆڵیان هەیە و کەرەسەیەکن بۆ ناسینیەوەی کۆمەڵگا. سیمای کۆمەڵگاش بەشێکە لەو شوناسەی جڤاکی پێ دەناسرێتەوەوحاڵەتێكی دەگمەن نیە.
جڤاکی بێ سیما بەوە دەناسرێتەوە تاکەکانی ڕقیان لە کتێب و خوێندنەوەو ڕۆشنگەریە. بەوەدەناسرێتەوە هٶشیاری یاسایی و پێوەری هۆشیاری چیەو چۆنەو دۆخی ئاگایی لای ئەمتاکانە لە چ ئاستێکدایە؟ تاکەکانی بە چ شێوەیەکلە تەک یەکتردا رەفتار دەکەن؟ بەها سیاسی، کۆمەڵایەتی، سیاسی و ئایینی و دونیابینیەکانی چین و چەند وچۆنن؟ دیدگایان بەرامبەر سەرلەبەری کایەی ژیان و هاوڵاتیبوون چۆنە؟ بەرپرسیارەتیەکان لای ئەمان لە چ ئاستێک دایە؟چۆن مشتومڕی بابەتە کۆمەڵایەتی و سیاسیە گەرمو گوڕەکان دەکەن و زمانیئاخاوتن و قسەکردن و گفتوگۆکردنیان لە چ ئاستێکدایە؟
کۆمەڵگای بێ سیما، کۆمەڵگایەکی فرە رەهەندی ئاڵۆزەو بە سیستەمی خراپی پەروەردەوتەندروستی دەناسرێتەوەو تا سەر ئێسقانپەیوەستە بە بەرژەوەندیە گرێدراوەکانی تاکەکان پێکەوەو تەنیا بە رووکەش مەدەنیەو لە ناواخنیدا زیاتر لە یەکەیەکی ئاڵۆزی جڤاکیەوە دەچێت، تاکەکانی هیچ بەهایەک پێکەوە نایانبەستێتەوە و دەمارگیری و ناوچەگەرێتی و شەڕە شار وەک پەتایەکی کوشندە لە ناوەوە ئەم جڤاکەی لەجوانی و دۆخی یەکانگیری خستووەو وێرانی کردووە.
بەوە دەناسرێتەوە زمانی گفتوکردن زمانێکیڕقاوی و زبرو هەڵەشەو پڕلە دەستەواژەیناشرینەو ئەدەبی نووسین و گفتوگۆش تەنیا بۆسەپاندنی ئایدیا و فەرزکردنی بیروبۆچوون وململانێ و مل شکاندنی لایەنی بەرامبەروپاراستنی دونیای بەرژەوەندیەکانەو دابەش بووە بەسەر چەندی تەوژم و ئاڕاستەی جیاوازەوە.
کۆمەڵگای بێ سیما بەوە دەناسرێتەوە هۆشیاریسیاسی و کۆمەڵایەتی تاکەکانی لە چ ئاستێکدایەوکەرەسەکانی وێناکردنی سیاسەت و کۆمەڵگاوژیانی کۆمەڵایەتی لای تاکەکانی ئەم جڤاکە چین؟
ماهیەتی کۆمەڵگای بێ سیما زۆر ئاڵۆزە و بە ئەماوئەگەروهاتونەهاتەکانەوە گرێ دراوەو ڕاکەڕاکەی تاکەکانتەنیا بۆ دەست خستنی پاروویەک نان و دەستخستنی بەرژەوەندیە ناکۆتاو شەخسیەکانە وئینتیمای کۆمەڵ و دەڤەرو گرووپ.
سەرچاوە ؛ ئاوێنە
