ڕەنگی وەنەوشەیی لە ئاڵای هیچ وڵاتێکدا بوونی نییە!

لە جیهاندا نزیکەی 196 وڵات هەیە، هیچ کامیان ڕەنگی وەنەوشەیییان نییە، هەرچەندە ڕەنگێکی جوان و بەناوبانگە، کەواتە هۆکارەکەی چییە!؟
تا ساڵی 1800ی زایینی ڕەنگی بەنۆک هێندە دەگمەن و گران بوو کە لە زێڕ گرانتر بوو و بە درێژایی سەدەکان ئەم ڕەنگە هەمیشە پەیوەست بوو بە سامان و دەسەڵاتەوە و تەنها چینێکی دیاریکراو لە خەڵک لەبەریان دەکرد، تا ئەو ڕادەیەی کە شاژن ئەلیزابێس جگە لە خێزانە شاهانەییەکەی لە خەڵک قەدەغە دەکات لەبەری بکەن.
هۆکاری جیاکردنەوەی ڕەنگی بەنۆک ئەوەیە کە زۆر دەگمەن بووە و ئەو بۆیەیەی لە بەرهەمهێنانیدا بەکارهاتووە زۆر گران بووە، بەو پێیەی ئەو بۆیەیە لە سەردەمی فینیقییەکانەوە لە بازرگانانی شاری "تایر" (باشووری لوبنان)ەوە هاتووە، و... ئەوان ئەو بۆیەیەیان لە مارمێلکەی دەریایی بچووک دەردەهێنا کە لە هیچ شوێنێکی تردا نادۆزرێتەوە. و بێگومان تەنها فەرمانڕەواکان توانای کڕینی ئەم بۆیەیەیان هەبوو، بۆیە ڕەنگی بەنۆک پەیوەست بوو بە چینەکانی فەرمانڕەواکانی میسر و ڕۆما و فارسەوە.. .
بۆیاخەکە ئەوەندە گران بوو تەنانەت بۆ هەندێک لە فەرمانڕەواکان کە ئیمپراتۆری ڕۆمانی "ئۆرێلیان" ڕێگەی نەدا بە هاوسەرەکەی جل و بەرگی وەنەوشەیی بکڕێت، چونکە بۆیاخەکە 3هێندەی کێشی خۆی بوو بە زێڕ، بێگومان یەک وڵاتیش نەیتوانی بەرگەی... تێچووی بەکارهێنانی ڕەنگی بەنۆک لە ئاڵاکەیدا.
ڤایۆلێت تەنها لە ساڵی 1856ەوە بۆ خەڵکی گشتی بەردەست بووە، کاتێک کیمیاکاری تەمەن 18 ساڵ، ویلیام هێنری پێرکین، لەکاتی هەوڵدان بۆ دروستکردنی چارەسەری مەلاریا، بە هەڵە ئاوێتەیەکی ڤایۆلێتی دروستکردووە و تێبینی ئەوەی کردووە کە دەتوانرێت بۆ ڕەنگکردنی قوماش بەکاربهێنرێت ڕەنگی بەنۆک، و پاتێنتێکی لەسەر وەرگرت و دەستی کرد بە دروستکردنی بە قەبارەیەکی گەورە و بوو بە قێزەون دەوڵەمەندی بەهۆی ئەم ڕێکەوتەوە!
لەو کاتەوە ڕەنگی وەنەوشەیی بۆ هەموو مرۆڤەکان بەردەست بووە و بەهاکەی کاڵ بووەتەوە، سەبارەت بە ئاڵای وڵاتان، زۆرینەیان لەو کاتەوە نەگۆڕاوە.