فارس نەوڕۆڵی
 

ڕەخنەو ماستاو یاخود ڕەخنەگرو ماستاوچی دوو بابەتن لە کۆمەڵگەی ڕۆژهەڵاتدا یاخود لە کۆمەڵگەی ئێمەدا، قسەی ناو خەڵکن لە نێوان ڕەخنە گرو ماستاوچیدا ماستاوچی زیاتر ویستراوە لە کۆمەڵگەی کراوەو خاوەن کەلتوری باڵاو دیموکراتدا، ڕەخنە هێزی ڕاستکردنەوەی هەڵە و کەم و کورتییەکانە لە کۆمەڵگەیەک تاکەکانی زیاتر خود ئەڤین و دوا کەوتوبن وسیاسەت وجیاوازییەکان ناتەندروست بەڕێوە بچێت و هەلومەرجێکی ڕق بون لەیەکدی لەئارادابێت ئەوا ماستاوچیەکان ئارام بەخشن بە ڕۆحی نەخۆش. لەفەر هەنگی ئۆکسفۆرددا ڕەخنە بریتی یە لە هاتنە دەنگ و نیشاندانی ناڕازی بوون بەرامبەر بە کردارو گوفتارە هەڵەو کەم وکورتییەکان کە زیان بە بەرژەوەندی گشتی و بەرژەوەندیە باڵاکانی نیشتیمان دەگەیەنن، یاخود ڕەخنە جیاکردنەوەی گوتارو کرداری باشە لەگوتارو کرداری خراپ وبێمانا یاخود ڕەخنە ڕوناکی خستنە سەر هەڵە شاراوە کانە.

ئیمانۆێڵ کانت دەڵێ (ئەرکی سەرە کی فەلسەفە ڕەخنەیە، نەک پاساو هێنانەوە) کەواتە ڕەخنەگرتن بۆ باشترکردنە نەک خراپکردن. د. فاروق دەڵێ (ڕەخنە چرکەساتی دەستپێکردنی بنیاد نانە) پێچەوانەکەی دەکرێ بڵێین ماستاو ساتی خەواڵ و کردن و دواتر کەوتنە.  بۆیە هەرکۆمەڵگەیەک یاخود هەر نەتەوەیەک ڕەخنە بوبێتە نەریت و کەلتوری ئەو کۆمەڵگەیە کۆمەڵگەیەکی بەهێزە، بەڵام ئێمە بە حوکمی ئەوەی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا دەژین مەحکومین بە وەرگرتنی نەریتی دەورو بەرمان، هەرچەندە دەکرا لە دوای (١٩٩١)وە کورد ئەو دۆخە تێپەڕێنێت و ببوایە بە خاوەنی کۆمەڵگەیەکی نمونەی و جیاوازتر، بەڵام نەک ئەوکارەمان نەکرد بەڵکو لە ڕێگای ماستاوچییەکانەوە ئەو ڕقەی کە لە نائاگایماندا بەرامبەر یەکتر هەمانە بەردەوام لە گەشانەوەدایەو یەکتری پێ دەسوتێنین. 

سوکرات نزیکە ی 2500 پێش ئێستا وتویەتی من خەرەنگێزم، ئەمە لەخۆڕانیە وبیرکردنەوەیەکی قوڵە تا مرۆڤایەتی ماوە دەبێ بگەڕێتەوە بۆی، خەرەنگێز ئەومێشەیە کە نایەڵێ ئەسپ بخەوێ وئیزعاجی دەکات. ئەسپ بە هەموو مانایەک سیمبولی هێزە، سروشت جوان ئەم ئەرکەی دیاری کردووە کە خەرەنگێز نایەڵێ ئەسپ بخەوێ بەڵام حەقی بەسەر مریشکەوە نیە!  بۆیە کە خەرەنگێز ئەسپ ئیزعاج دەکات بۆ ئەوەی نەخەوێت مانادارە و پێی دەڵێ نابێ بخەوی بۆئەوەی گورگەکان نەتخۆن. 

ڕەخنەگریش کاتێک ڕەخنە لەهەر هێزو دەسەڵاتێک دەگرێ بە تایبەتی ڕەخنەگری کورد ئەگەر بنیادنەر بێت بۆ ئەوە ڕەخنە ناگرێ کە دوژمنی دەسەڵاتەکەی خۆیەتی یاخود دوژمنی هەرهێزێکی خۆماڵی نیە بەڵکو دەڵێ: مەخەوە و غافڵ مەبە با دوژمن زەفەرتان پێنەبات، بەڵام ماستاو چی بە بەخشینی چێژێکی کاتی دەمانسپێرێ بە ئایندەیەکی ڕەش و نادیار، نمونەش لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆرن  هەمیشەش پیاوە جوامێرەکان ئەوانەی لە خەمی دوێنێ و ئەمڕۆو سبەی نیشتیماندان ڕەخنەگری بنیادنەرانەن و وریا کەرەوەن، هێورکەرەوەنین بەپێچەوانەوە مرۆڤەسوکەکان ماستاوچین قسەیەکی باویش هەیە دەڵێ: (نان و ماست بخۆ بەڵام نانی ماستاو مەخۆ!).

بۆیە هەمیشە ڕەخنەگرە بنیادنەرەکان دڵسۆزن بۆ بەرژەوەندی نیشتیمان، ماستاوچیەکان لە هەموو هەلومەرجێکدا خۆیان دەگۆڕن لەپێناوی دەسکەوتدا بۆ خۆیان، ئیتر گرنگ نیە کێ لەسەر شانۆکەیە و ئەم چەپڵە لێ دەدا بۆ ئەوەی شاباشی دەسکەوێت، بەڵام ڕەخنەگر لە هەموو هەلومەرجێکدا وریامان دەکاتەوە و دەڵێ گەلۆ وریابن چواردەورتان بە ڕێحانە نەچێنراوە و ئیتر لەنێوان ئەم دوو مەخلوقەدا  (ماستاوچی وڕەخنەگر )کامیان هەڵبژێرین کامیان بدوێنن گوێبیستی کامیانبن وەک ئەوەبیردەکەینەوە ئیتر داهاتوو هەرچۆن بوو خۆمان بەر پرسیارین .

سەرچاوە: خەندان