نامۆ مەجید
بێگومان، ئەزموونی ڕۆژاڤای کوردستان، کە بە فەرمی بە "خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا" ناسراوە، یەکێکە لە ئەزموونە سیاسی و کۆمەڵایەتییە هەرە دیار و ناوازەکانی سەدەی بیست و یەک لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهاندا. هۆکاری ئەم گرنگییە تەنها لەبەر ئەوە نییە کە قەوارەیەکی کوردییە، بەڵکو لەبەر ئەو بنەما و پرەنسیپانەیە کە سیستەمەکەی لەسەر دامەزراوە و بووەتە جێی سەرنجی بیرمەندان، چالاکوانان و ئازادیخوازانی جیهان.
لێرەدا بە وردی باس لە ئەزموونەکە، دەستکەوتەکانی و هۆکارەکانی ناونانی وەک "دەسەڵاتێکی نموونەیی" دەکەین:
سەرەتاکانی شۆڕش و دامەزراندنی خۆبەڕێوەبەری
شۆڕشی ڕۆژاڤا لە ١٩ی تەممووزی ٢٠١٢، لە شاری کۆبانێ دەستی پێکرد و دواتر شارەکانی دیکەی وەک عەفرین و جزیرەی گرتەوە. ئەم شۆڕشە لە چوارچێوەی "بەهاری عەرەبی" و قەیرانی سووریادا سەریهەڵدا، بەڵام ڕێچکەیەکی جیاوازی گرتەبەر. لە جیاتی تێکەڵبوون بە ململانێی چەکداریی نێوان ڕژێمی ئەسەد و ئۆپۆزسیۆنی ئیسلامی-ناسیۆنالیستی، کورد و هاوپەیمانەکانی "ڕێگای سێیەم"یان هەڵبژارد، کە بریتی بوو لە دامەزراندنی سیستەمێکی خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتی دوور لە هەردوو لایەنی شەڕکەر.
بنەما فیکرییەکان: کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی
ئەزموونی ڕۆژاڤا لەسەر مۆدێلی "کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی" بنیات نراوە، کە لەلایەن بەرێز عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ڕێبەری پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)ەوە داڕێژراوە. ئەم مۆدێلە بەدیلێکە بۆ دەوڵەت-نەتەوەی سەنتراڵی و لەسەر سێ کۆڵەکەی سەرەکی دامەزراوە:
1. دیموکراسیی ڕاستەوخۆ (کۆمۆنالیزم): دەسەڵات لە خەڵکەوە و لە ئاستی گەڕەک و گوندەکانەوە (کۆمۆنەکان) دەست پێدەکات و بەرەو سەرەوە هەڵدەکشێت تا دەگاتە ئەنجومەنە گشتییەکان. ئەمە وا دەکات هاوڵاتیان ڕاستەوخۆ بەشداری لە بڕیاردان و بەڕێوەبردنی کۆمەڵگاکەیاندا بکەن.
2. ئیکۆلۆژیای کۆمەڵایەتی: جەخت لەسەر پاراستنی ژینگە و بنیاتنانی ئابوورییەکی هاوبەش و خۆبژێوی دەکاتەوە کە لەگەڵ سروشتدا لە هاوسەنگیدا بێت و دژی سیستەمی سەرمایەداریی چاوچنۆک بوەستێتەوە.
3. ئازادیی ژنان (فێمینیزم): ئەمە گرنگترین و دیارترین تایبەتمەندیی شۆڕشەکەیە. ئازادیی کۆمەڵگا بە ئازادیی ژنەوە گرێ دەدات و پێی وایە تا ژن ئازاد نەبێت، کۆمەڵگا ئازاد نابێت.
دەستکەوت و سەرکەوتنەکان
١. شۆڕشی ژنان و سیستەمی هاوسەرۆکایەتی
• شۆڕشی ژنان: ڕۆژاڤا بە "شۆڕشی ژن" ناسراوە، چونکە ژنان لە هەموو بوارەکانی ژیانی سیاسی، کۆمەڵایەتی و سەربازیدا ڕۆڵی پێشەنگ و یەکسانیان هەیە. ئەمە تەنیا دروشم نییە، بەڵکو لە ڕێگەی دامەزراوەی تایبەت بە ژنانەوە پراکتیزە کراوە.
• هاوسەرۆکایەتی: لە هەموو ئاستەکانی بەڕێوەبردن، لە کۆمۆنەکانەوە تا دەگاتە سەرۆکایەتیی ئەنجومەنەکان، سیستەمی هاوسەرۆکایەتی (ژنێک و پیاوێک) پەیڕەو دەکرێت. ئەمە زامنی بەشداریی یەکسانی ژنان دەکات لە بڕیارداندا.
• یاسای پێشکەوتوو: یاساکانی ڕۆژاڤا فرەژنی، بەزۆر بەشودان و تاوانەکانی شەرەفیان قەدەغە کردووە و مافی یەکسانیان بۆ ژنان لە میرات و شایەتیداندا دابین کردووە.
٢. بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و بەرگریی قارەمانانە
• تێکشکاندنی داعش: یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) و یەکینەکانی پاراستنی ژن (یەپەژە)، وەک هێزی سەرەکیی ناو هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە)، ڕۆڵی سەرەکییان بینی لە تێکشکاندنی خەلافەتی داعشدا بە پشتیوانیی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی.
• بەرخۆدانی کۆبانێ و عەفرین: بەرخۆدانی کۆبانێ (٢٠١٤) بووە سیمبولێکی جیهانیی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و ئیرادەی مرۆڤایەتی. هەروەها بەرخۆدانی عەفرین دژی هێرشی سوپای تورکیا (٢٠١٨) وەک نموونەیەکی دیکەی بەرگریی نەتەوەیی و گەلیی لە مێژوودا تۆمارکرا.
٣. مۆدێلی پێکەوەژیانی گەلان (نەتەوەی دیموکراتی)
• خۆبەڕێوەبەریی ڕۆژاڤا لەسەر بنەمای "نەتەوەی دیموکراتی" کار دەکات، کە واتای پێکەوەژیانی ئاشتیانەی هەموو پێکهاتە نەتەوەیی و ئایینییەکانە (کورد، عەرەب، سریان-ئاشووری، تورکمان، ئەرمەن، ئێزدی، مەسیحی و موسڵمان).
• هەموو پێکهاتەیەک مافی خوێندن بە زمانی دایکی خۆی و پاراستنی کەلتووری خۆی هەیە و لە بەڕێوەبردندا بەشدارە. ئەمە لە ناوچەیەکی پڕ لە ململانێی تائیفی و نەتەوەییدا دەستکەوتێکی مێژووییە.
بۆچی بە "دەسەڵاتێکی نموونەیی" باس دەکرێت؟
ئەزموونی ڕۆژاڤا لەلایەن زۆرێک لە بیرمەندان و چاودێرانی جیهانەوە وەک "مۆدێلێکی نموونەیی" و "هیوا"یەک بۆ داهاتوویەکی دیموکراتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهاندا وەسف دەکرێت، لەبەر ئەم هۆکارانە:
• بەدیل بۆ دەوڵەت-نەتەوە: لە کاتێکدا کە مۆدێلی دەوڵەت-نەتەوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بووەتە هۆی شەڕی بێ کۆتا، سەرکوتکاری و قەیران، ڕۆژاڤا مۆدێلێکی دیموکراتیی فرەنەتەوەیی و نامەرکەزی پێشکەش دەکات.
• پێشەنگایەتیی ژن: ئەو ڕۆڵە ناوەندییەی کە بە ژن دراوە، شۆڕشەکەی کردووەتە ئیلهامبەخش بۆ بزووتنەوە فێمینیستی و ئازادیخوازەکانی جیهان.
• دیموکراسیی ڕاستەقینە: لە کاتێکدا دیموکراسی لە زۆرێک لە وڵاتان تەنها بووەتە هەڵبژاردنی نوێنەران، مۆدێلی ڕۆژاڤا هەوڵدەدات دەسەڵات بگەڕێنێتەوە بۆ خەڵک.
• ئەخلاقی سیاسی: سەرەڕای گەمارۆی ئابووری، هێرشی بەردەوامی دوژمنان و کەمیی دەرامەت، خۆبەڕێوەبەری توانیویەتی کۆمەڵگایەک بنیات بنێت کە لەسەر بنەمای هاوکاری، یەکسانی و دادپەروەریی کۆمەڵایەتی کاردەکات.
لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا، ئەم ئەزموونە ڕووبەڕووی ئاڵنگاریی گەورە بووەتەوە، وەک هەڕەشەی سەربازیی بەردەوام، گەمارۆی ئابووری، کێشەی دانپێدانانی نێودەوڵەتی و هەندێک ڕەخنەی ناوخۆیی و دەرەکی لەسەر شێوازی بەڕێوەبردن. بەڵام سەرەڕای هەموو ئەمانە، شۆڕشی ڕۆژاڤا وەک ئەزموونێکی دەوڵەمەند و پڕ لە دەستکەوتی مرۆیی و نەتەوەیی لە مێژوودا دەمێنێتەوە.
سەرچاوە : سپی میدیا
