د. عادل باخەوان
بەڕێوەبەری ناوەندی فەرەنسی بۆ توێژینەوە لەسەر عێراق
پاش 20 ساڵ لە دامەزراندنی عێراقی نوێ لەلایەن ئەمریکاوە، عێراقی نوێ کە بڕیاربوو ببێتە مۆدێلک لە دیموکراسیی ئەمریکی بۆ کۆی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست، ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی جۆ بایدین بە هێلەکی گوللەنەبڕ و ئۆتۆمبێلی گولـلەنەبڕ و سوپایەک لە پاسەوان و هێزی تایبەتی ئەمریکی و چەندین تۆڕی هەواڵگریی ئامادەکراوی CIA و هاوپەیمانەکانییەوە، تەنیا بۆ ماوەی کاژێرێک و 45 خولەک توانی لە بەغدای پایتەخت بمێنێتەوە و چۆن بەخێرایی و بەدزیەوە هاتەژوورەوە، ئاواش بەخێرایی و بەدزیەوە بەجێی هێشت.
کابینەکەی سەرۆک بایدن وشیارە بەوەی کە هەرگیز وەک ئێستا، بە سەردەمی سەدام حوسێنیشەوە عێراق هێندە لە ئەمریکا دوور و لە ئێران نزیک نەبووە. سەرۆک بایدن وشیارە بەوەی کە لە تەواوی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا، عێراق یەکەم مۆدێلی دەوڵەتی بیناکراو لەسەر بنەمای میلیشیاگەراییە و ئەم مۆدێلە لە عێراقی نوێی پاش سەدام حوسێنەوە دەگوێزرێتەوە بۆ رۆژهەڵاتی نێوەڕاست. سەرۆک بایدن وشیارە بەوەی کە لە ئێستا و ئێرەدا، حکومەتی عێراقی، باڵی سیاسیی حەشدی شەعبیە، نەک بە پێچەوانەوە. واتە حەشد باڵی چەکداریی حکومەت نییە، بەڵکو لەسەر ئاستی واقیع نەک تیۆری، حکومەت باڵی سیاسیی حەشدە.
لێرەوە، وەزیری دەرەوەی سەرۆک دەتوانێت سەردانی بەغدا بکات و لەگەڵ سەرۆکوەزیران کۆببێتەوە، بەڵام ئەو باش دەزانێت کە لە کۆتاییدا ناوەندی بڕیار لە رووبەری دیکەدایە، بۆیە هیچ یەکێک لە بەڵێنەکانی حکومەت، باڵی سیاسیی حەشد، ناتوانێت یەکلاکەرەوە بێت و دڵنیایی تەواو بە ئەمریکا و وڵاتانی سیستمی جیهانی بدەن. تەنانەت ئەو ئێوارەیەی کە سەرۆکوەزیران بە سەردانێکی فەرمی گەیشتە هەولێر، لە هەمان ئێوارەدا و سەرەڕای هەموو بەڵێنەکان کە بە وەزیرەکەی بایدن درابوون، میلیشیاکان پەلاماری بنکەی سەربازیی هەریری نزیک لە هەولێریان دا.
میلیشیاکان نەک تەنیا لە عێراق، بەڵکو لە لوبنان، لە سووریا و یەمەنیش تێگەیشتوون لەوەی کە سەرۆک دەستی دەلەرزێت! سەرۆک دەستی بەستراوە بە دوو شتەوە. یەکەم بە وەهمی پرسی تێکنەدانی ئاسایش و سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا. ئەم کابینەیەی سەرۆک بایدن، هەموو میکانیزمێک بەکاردەهێنێت بۆ ئەوەی رووبەری بەریککەوتن تەواو تەسکبکاتەوە، با باجەکەیشی گران بێت. بێهودە نییە کە تەنیا سێ رۆژ پێش 7ـی ئۆکتۆبەر، بلینکن لە کۆنفرانسێکدا گوتی، هەرگیز رۆژهەڵاتی نێوەڕاست هێندەی ئێستا ئارام و سەقامگیر نەبووە! لە رێگەی ئەم وەهمەوە، ئەمریکا دەیەوێت پرۆسێسی هەڵاتن (لە چەندین شوێندا بە درێژی باسم کردووە) لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست چڕبکاتەوە. دووەمیش بریتییە لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی داهاتووی ئەمریکا و بەپێی زۆرێک لە ئاماژەکان، یارییەکە لەنێوان بایدن و ترەمپدا دووبارە دەبێتەوە و بایدن دەیەوێت کاتی خۆی بە ئیدارەی کێشەکانی دەرەوەی ئەمریکاوە نەکوژێت و خۆی بۆ ئەم جەنگە لەگەڵ ترەمپدا یەکلایی بکاتەوە و وەهمی ئاسایش و سەقامگیری لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستیشدا وەک کەرەستەی هەڵبژاردن بەکاربهێنێت.
ئێستا گرفتە گەورەکەی بایدن لەوەدایە کە جیاوازییەکی گەورە لەنێوان دنیای واقیع و دنیای وەهمدا هەیە. چەند ئەمریکای سەرۆک بایدن دەیەوێت لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاست هەڵبێت، هێندەش رۆژهەڵاتی نێوەڕاست ناچاری دەکات بەردەوام بگەڕێتەوە.
لە 2011 دا کابینەی دیموکراتەکان کە سەرۆک ئۆباما بەڕێوەی دەبرد، سوپای ئەمریکای لە عێراق کشاندەوە و خودی ئۆباماش لە گوتارێکدا رایگەیاند: ئێمە دەگەڕێینەوە بۆ ماڵەوە و سوپاکەمان دەکشێنینەوە، چونکە عێراق بووەتە جوانترن ئەزموونی سەرکەوتوو لە رۆهەڵاتی نێوەڕاستدا، بەڵام سێ ساڵ دواتر، داعش بەلای کەمەوە نیوەی خاکی ئەم ئەزموونە جوانە داگیردەکات و تەنیا چەند کیلۆمەترێکی مابوو بڕواتە نێو بەغدای پایتەختەوە! لە ساتەوەختێکی ئاوادا ئەمریکای ئۆباما، بەناچاری گەڕایەوە بۆ عێراق!
ئێستاش، سەرەڕای ئەوەی کە سەرۆک بایدن دەستی دەلەرزێت، بەڵام 7ـی ئۆکتۆبەر و دەرئەنجامەکانی ناچاریان کردووە کە دەریای سپیی نێوەڕاست پڕبکات لە چەک و کەشتیی فڕۆکەهەڵگر و تەنانەت 24 مووشک کە هەڵگری کڵاوەی ئەتۆمین و نزیکەی 150 مووشەکی تۆماهۆک کرووز، هەروەها هەردوو کەشتییە جەنگییە هەرە بەنێوبانگەکەی کە بریتین لە جیراڵد فۆرد و ئەیزنهاوەر لە ئاوەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا جێگیربکات.
هەموو ئەمانە، ئەمینداری گشتیی حیزبوڵڵا لوبنانی، حەسەن نەسروڵڵا ناترسێنێت و لە گوتارەکەی هەفتەی رابردوودا بە ناراستەوخۆ گوتی: ئەمە عەرز و ئەمە گەز! هەروەها میلیشیاکانی حەشدی شەعبی نەک هەر ناترسێنێت، بەڵکو لە 7ـی ئۆکتۆبەرەوە تائێستا، پەلامارەکانیان بۆسەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە عێراقدا بەردەوامەوە و تەنانەت هاووڵاتییەکی ئەمریکیش کە بە گرێبەست لەگەڵ سوپای ئەمریکیدابوو لە بنکەی عەین ئەسەد کوژرا، بەبێ ئەوەی دەستی سەرۆک بایدن یەک چرکە لە لەرزین بکەوێت و وەڵامێکی تووندی سەربازیی بداتەوە. بەپێچەوانەوە، میلیشیاکان بە درۆن و مووشەک پەلاماری ئەمریکا لە عێراقدا دەدەن و ئەمریکاش، بە کۆبوونەوەکانی رۆمانۆوسکی لەگەڵ باڵی سیاسیی حەشددا، کە حکومەتەکەی ئیتارە، وەڵامیان دەداتەوە.
لە هەلومەرجێکی ئاوادا کە، تائێستا و مانگێک و سێ رۆژ پاش دەستپێکردنی جەنگ، براوەی یەکەم نە ئیسرائیلە، نە ئەمەریکا، بەڵکو ئێران و ئەو بەرە گەورەیەیە کە لە تارانەوە دەستپێدەکات و بە عێراق و سووریا و فەلەستیندا تێدەپەڕێت و لە یەمەندا جێگیر دەبێت.
لە سێ ساڵی رابردوودا، دەکرێت بڵێین، کابینەکەی سەرۆک بایدن خراپترین مامەڵەی لەگەڵ رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا کردووە و ئەو متمانە هەرە لاوازەش کە بەشێک لە دۆستەکانی بە واشنتنیان مابوو لەناوی برد. لە ئێستا و ئێرەدا، ئەمریکا زۆر بەدەگمەن دەتوانێت دۆستێک بۆ خۆی لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا بدۆزێتەوە.
تەنانەت هەرێمی کوردستان کە لە رابردوودا دۆستێکی ستراتیژی گرنگی واشنتن بوو، لەم سێ ساڵەدا متمانەی خۆی بە ئەمریکا ئێجگار لاواز بووە. کاتێک کە 12 مووشەکی بالیستیکی زیرەک رژان بەسەر هەولێردا، واشنتن گوتی: خۆ پەلاماری کۆنسوڵیەی ئێمە نەدراوە تا وەڵام بدەینەوە! هەروەها لەم سێ ساڵەدا، تاکە سەرکردەیەکی هەرێمی کوردستان لە کۆشکی سپی پێشوازی لێنەکراوە! ئیتر چۆن و بۆ و لەبەرچی هەرێمی کوردستان متمانە بە واشنتن بکات!
تائەوکاتەی سەرۆک بایدن بەدەستێکی لەرزۆکەوە ئیدارەی قەیرانەکانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بکات، بەدڵنیاییەوە ئەمریکا یەک لەدوای یەک دۆستەکانی لەدەستدەدات و بلینکنەکانیشی دەبێت بە هێلەکی گوللـەنەبڕەوە سەردانی پایتەختەکان بکەن. لە دۆخێکی ئاواشدا کەس نابێت تووشی شۆک ببێت بە فراوانبوون و بەهێزبوونی هەژموونی بەرەی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە کۆی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا.
سەرچاوە : ڕووداو
