ئه‌رده‌ڵان عه‌بدوڵڵا
رۆمانی خۆشه‌ویستیی له زه‌مانی كۆلێرادا، یه‌كێكه له شاكاره جوانه‌كانی ئه‌ده‌بیاتی جیهان. كاتێك له ئه‌ڵمانیا بووم، به‌لامه‌وه سه‌یر بوو بۆچی هێنده گرنگی به گابرێل گارسیا ماركیز و رۆمانی خۆشه‌ویستی له زه‌مانی كۆلێرادا ده‌ده‌ن. منیش زۆر ده‌مێك بوو حه‌زم ده‌كرد بیخوێنمه‌وه. دیاره ئه‌م رۆمانه بۆ چه‌ندین زمانی جیهانی وه‌رگێڕاوه و به یه‌كێك له 100 رۆمانه مه‌زنه‌كه‌ی ئه‌ده‌بیاتی جیهان داده‌نرێت. جگه له‌وه‌ش كراوه‌ته فیلم، كه یه‌كێك بووه له فیلمه سه‌ركه‌وتووه‌كانی جیهان.
به سوپاسه‌وه هاوڕێی هێژام محه‌مه‌د كه‌ریم، ساڵی 2016 ئه‌م رۆمانه جوانه‌ی پێشكه‌ش كردم كه ماوه‌یه‌كی زۆر خه‌ریكی وه‌رگێڕانی بووه، یه‌كێكیشه له كاره جوانه‌كانی بواری وه‌رگێڕان. رۆمانه‌كه له 460 لاپه‌ڕه‌ی قه‌باره گه‌وره پێكدێت و ده‌زگای جه‌مال عیرفان چاپی دووه‌می كردووه، به كوردییه‌كی جوان وه‌ریگێڕاوه. دیاره له هه‌موو جیهاندا لێكۆڵینه‌وه‌ی زۆر له‌باره‌ی ئه‌م رۆمانه‌وه كراوه، هیچ رۆمان و به‌رهه‌مێكی تری ماركیزیش، هێنده‌ی ئه‌م رۆمانه‌ی قسه‌ی له‌باره‌وه نه‌كراوه.
لێره‌دا پێم خۆشه منیش چه‌ند سه‌ره‌قه‌ڵه‌مێكم له‌باره‌ی ئه‌م رۆمانه جوانه‌وه بنووسم، به‌و هیوایه‌ی تیشكێك بخه‌مه‌ته سه‌ر ئه‌م رۆمانه و كه‌مێك زانیاریش پێشكه‌ش به‌و خوێنه‌ره هێژایانه بكه‌م، كه هێشتا نه‌یانخوێندۆته‌وه.
ناوه‌ڕۆك
هه‌ر له‌ناوه‌كه‌یه‌وه خوێنه‌ر رووبه‌ڕووی دوو شتی سه‌ره‌كی ده‌بێته‌وه. یه‌كه‌میان: خۆشه‌ویستی. دووه‌میان: نه‌خۆشی كۆلێرایه. یه‌كه‌میان واته" خۆشه‌ویستی" پانتایی گه‌وره‌ی ته‌واوی رۆمانه‌كه داگیرده‌كات. له كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی نۆزده تا سه‌ره‌تاكانی سه‌ده‌ی بیسته‌م، له ئه‌مریكای لاتیندا، چیرۆكێكی خۆشه‌ویستی جوان و گه‌وره له‌دایك ده‌بێت، له‌كاتێكیشدا تارمایی جه‌نگ و نه‌خۆشی كۆلێرا به‌سه‌ر ته‌واوی وڵاته‌كانیدا زاڵه. لێره‌دا نووسه‌ر ده‌یه‌وێت بڵێت، كه هێز و توانای خۆشه‌ویستی له‌بن نه‌هاتووه و ده‌توانێت له خراپترین و ناخۆشترین سات و شوێنیشدا، به جوانترین شێوه له‌دایك بێت.
فلۆرینتۆ ئه‌ریزا كوڕێكی هه‌رزه‌كاری هه‌ژاره له فه‌رمانگه‌ی ته‌له‌گراف كار ده‌كات، مه‌لی عیشقی به‌سه‌ر كچۆڵه‌یه‌كی جوان و ده‌وڵه‌مه‌ندی شاره‌كه‌وه ده‌نیشێته‌وه، كه ئه‌ویش فێرمینا دازایه. ماوه‌یه‌ك خۆشه‌ویستی ئه‌م دوو گه‌نجه به‌رده‌وام ده‌بێت، به‌ڵام پاشان باوكی نامه‌یه‌كی دڵداری كچه‌كه‌ی ده‌دۆزێته‌وه، ئه‌ویش كه‌سێكی سته‌مكار و تووڕه بووه. كاتێك به‌مه ده‌زانێت خوشكه‌كه‌شی سزا ده‌دات، چونكه ئاگادار بووه و ئه‌م راستییه‌ی له‌و شاردۆته‌وه، بۆیه له ماڵ ده‌ری ده‌كات. پاشان كچه‌كه‌شی سزا ده‌دات و ده‌یبات بۆ گوندێكی دووره ده‌ست. به‌ڵام فلۆرینتۆ، به‌وپه‌ڕی دڵسۆزییه‌وه پارێزگاری له خۆشه‌ویستییه‌كه‌ی ده‌كات و ژن ناهێنێت و چاوه‌ڕێی دڵداره‌كه‌ی ده‌كات. پاش ماوه‌یه‌ك فێرمینا شوو به پزیشكێكی ناودار ده‌كات و ژیانی هاوسه‌ری پێكدێنێت، كوڕ وكچێكی لێ ده‌بێت. پاش چه‌ندین ساڵ له‌گه‌ڵ ئه‌م پزیشكه ئاشتیانه پێكه‌وه ده‌ژین، هه‌تا رۆژێكیان مێرده‌كه‌ی له‌سه‌ر په‌یژه‌یه‌كه‌وه ده‌كه‌وێته خواره‌وه و ده‌مرێت. له مه‌راسیمی به‌خاك سپاردنه‌كه‌یدا، دووباره فلۆرینتۆی كۆنه خۆشه‌ویستی په‌یدا ده‌بێته‌وه و داوای لێده‌كات كه لاپه‌ڕه كۆنه‌كانی پێشوو هه‌ڵبده‌نه‌وه و ببنه هاوسه‌ری یه‌كتری. فێرمینا له‌و كاته‌دا زۆر تووڕه ده‌بێت، به‌ڵام دواتر كه ده‌گه‌ڕێته‌وه ماڵه‌وه، له ناخیدا هه‌ست به ژیانه‌وه‌ی خۆشه‌ویستی كۆنه‌كه‌ی ده‌كات و رازی ده‌بێت. لێره‌شدا كچه‌كه‌ی دژی ده‌وه‌ستێته‌وه و ده‌بێته رێگر لێی، به‌ڵام كوڕه‌كه‌ی رازی ده‌بێت. دواجار پێكه‌وه سواری كه‌شتییه‌ك ده‌بن و به‌ناو ده‌ریادا سه‌فه‌ر ده‌كه‌ن و دوای 52 ساڵ به یه‌كتری ده‌گه‌ن و ده‌یانه‌وێت له رێگه‌ی سیحری خۆشه‌ویستییه‌وه، دژی پیری بجه‌نگن، ئه‌مه‌ش كۆتایی رۆمانه‌كه‌یه.
دیاره ئه‌م رۆمانه پڕیه‌تی له دیمه‌نی جوان، كه هه‌ستی مرۆیی تێیدا زاڵه به‌تایبه‌تی خۆشه‌ویستی. له هه‌مووشی جوانتر شێوازی نووسینه‌كه‌یه‌تی.
شێوازی نووسین
له په‌نا ناوه‌ڕۆكه جوان و سیحر ئامێزه‌كه‌یدا، شێوازی نووسینه‌كه‌ی، خاڵێكی به‌هێز و سه‌رنجراكێشی ئه‌م رۆمانه‌یه. نووسه‌ر له رێگه‌ی فلاشباكه‌وه، ورده ورده باسی رووداوه‌كانی رۆمانه‌كه ده‌كات. سه‌ره‌تا له مردنی مێرده‌كه‌ی فێرمیناه‌وه ده‌ست پێده‌كات و پاشان یارییه‌كی جوان به زه‌مه‌ن و شوێنه‌كان ده‌كات، له رێگه‌ی كردنه‌وه‌ی گرێ كوێره‌كانی رۆمانه‌كه‌وه، خوێنه‌ر به رۆمانه‌كه‌وه ده‌به‌ستێته‌وه. جگه له‌وه‌ش نووسه‌ر توانایه‌كی ئێجگار سه‌یر و به‌هێزی هه‌بووه له گێڕانه‌وه‌ی رووداوه خۆش و ناخۆشه‌كانی رۆمانه‌كه. له‌م رۆمانه‌شدا میتۆدی " ماكی ریالیزم= واقیعی سیحرایی" زۆر به جوانی به‌كارهێناوه، به‌تایبه‌تی له‌كاتی باسكردنی چیرۆكی خۆشه‌ویستیی فلۆرینتۆ و فێرمیناوه. جگه له‌وه‌ش له‌كاتی باسكردنی نه‌خۆشی كۆلێرادا، وه‌كو كامێرامانێكی دیمه‌نه تراژیدییه‌كانی گواستۆته‌وه، وا هه‌ست ده‌كه‌یت كه سه‌یری فیلمێكی دۆكۆمێنتاری ده‌كه‌یت، له‌مه‌شدا نووسه‌ر شێوازی رۆژنامه‌وانی به‌كارهێناوه.
خۆشه‌ویستی
وه‌كو پێشتریش وتم، خۆشه‌ویستی ده‌بێته بابه‌تی سه‌ره‌كی ئه‌م رۆمانه، هه‌روه‌ها ده‌شبێته مه‌یدانێكی سه‌ره‌كی بۆ ته‌واوی رۆمانه‌كه. لێره‌دا نووسه‌ر ده‌یه‌وێت كۆمه‌ڵێك په‌یامی گرنگ به خوێنه‌ر بدات. له سه‌ره‌تادا پێمان ده‌ڵێت: خۆشه‌ویستی هیچ سنوورێكی كۆمه‌ڵایه‌تی نازانێت، هه‌روه‌ها هه‌ژاری و ده‌وڵه‌مه‌ندیش هیچ رۆڵێكیان نییه. دواتریش هه‌نگاو به‌ره‌و خاڵێكی گرنگ ده‌بات و باس له ته‌مه‌ن و پیری ده‌كات، دووباره نووسه‌ر پێمان ده‌ڵێت، كه خۆشه‌ویستی په‌یوه‌ندی به پیری و گه‌نجییه‌وه نییه، بگره خۆشه‌ویستی توانا و هێزیكی بێسنوور و به‌رده‌وامی هه‌یه.
نووسه‌ر ده‌ڵێت: خۆشه‌ویستی له هه‌موو كاتێك و له هه‌موو جێگایه‌كدا هه‌ر خۆشه‌ویستییه و خۆشه‌ویستی هه‌تا له مه‌رگ نزیك بێته‌وه سه‌قامگیرتر و تۆكمه‌تر ده‌بێت.ل456
پاشان باس له قوربانیدان ده‌كات و له‌زاری فلۆرینتۆوه ده‌ڵێت: چ شانازییه‌ك له‌وه گه‌وره‌تره مرۆڤ له پێناوی خۆشه‌ویستیدا بمرێت.ل110
لێره‌دا نووسه‌ر پێمان ده‌ڵێت هه‌رچه‌نده خۆشه‌ویستی هه‌ڵگری په‌یامێكی ژیاندۆستییه، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ڵگری په‌یامێكی مه‌رگدۆستییشه.
كۆلێرا
بابه‌تێكی گرنگی تر مه‌سه‌له‌ی نه‌خۆشی كۆلێرایه، له سه‌رده‌مه‌كانی پێشوودا ئه‌م نه‌خۆشییه وه‌كو چه‌كێكی كۆمه‌ڵكوژی په‌لاماری كۆمه‌ڵگه‌كانی داوه. نووسه‌ر له‌مه‌شدا باسی ئه‌و كاره‌ساته گه‌وره‌یه ده‌كات كه له سه‌ده‌ی نۆزده‌دا به‌سه‌ر ئه‌مریكای لاتیندا هاتووه، ئه‌ویش له ده‌ره‌نجامی بڵاوبوونه‌وه نه‌خۆشی كۆلێرایه. له‌مه‌دا نووسه‌ر زیاتر وه‌كو رۆژنامه‌نووسێك ده‌ركه‌وتووه، قه‌ڵه‌مه‌كه‌ی كردۆته‌وه كامێرایه‌كی زیندوو، وێنه‌ی ئه‌و دیمه‌نه تراژیدیانه‌مان بۆ ده‌گرێت، كه له‌و كاته‌دا به‌سه‌ر خه‌ڵكی ئه‌مریكای لاتیندا هاتووه. نابێت ئه‌وه‌شمان له‌بیربچێت كه پێشتر ماركیز كاری رۆژنامه‌نووسی كردووه.
دواتریش ده‌ڵێت:
"له‌گه‌ڵ هاتنی هه‌فته‌ی سێیه‌مدا، سه‌راپای هه‌یوانی دێری (سانتا كلارا) ی پیرۆز تا قه‌راغی سپیداره‌كان پڕ بوو له گۆڕ و ناچاربوون باخی میوه‌ی ئه‌نجومه‌ن به‌كاربێنن بۆ ناشتنی ته‌رم كه رووبه‌ره‌كه‌ی دوو ئه‌وه‌نده‌ی گۆڕستانێكی ئاسایی ده‌بوو. له‌وێدا قه‌بره‌كانیان هێنده قووڵ هه‌ڵكه‌ندبوو، مردووه‌كان به‌بێ تابووت به سێ ریز له‌سه‌ریه‌ك بنێژن، به‌ڵام ئه‌م كاره‌ش نه‌ده‌كرا درێژه‌ی پێبدرێت له‌به‌رئه‌وه‌ی قه‌راغی گۆڕه‌كان وه‌كو ئیسفنجی لێهاتبوو به‌پێ خستنه‌سه‌ری، خوێنی پیس و بۆگه‌نی ده‌ده‌ڵاند. ل147"
له‌مه‌دا نووسه‌ر زیاتر پشتی به میتۆدی سروشتگه‌رایی ئێمیل زۆلا به‌ستووه، به‌مشێوه‌یه‌ش توانیویه‌تی دیمه‌نه‌كه پڕاوپڕ بۆ خوێنه‌ر بگوازێته‌وه، كه ئه‌مه‌ش هێنده‌ی تر رۆمانه‌كه‌ی به‌هێز كردووه.
پیریی
خاڵێكی گرنگتر، كه نووسه‌ر پانتایی باشی بۆ داناوه، په‌یوه‌ندی به مه‌سه‌له‌ی پیرییه‌وه هه‌یه. له‌مه‌دا نووسه‌ر به پێی سه‌لیقه‌ی خۆی، قسه‌ی له‌باره‌ی پیرییه‌وه كردووه.
فلۆرینتۆ هه‌ستی ده‌كرد، پیریی ئه‌و، لافاوێكی پڕ جۆش و خرۆش نییه، به‌ڵكو چاڵاوێكی گه‌وره‌یه دڵۆپ دڵۆپ یاده‌وه‌ری لێده‌تكێت و وشكده‌بێت. لێزانیی و زیره‌كی په‌رپووت ده‌بوو، متانه‌ی پێنه‌ده‌كرا، دوای چه‌ندین رۆژ خووڵانه‌وه به ده‌وه‌ری ڤێلای لامانگادا، له‌وه تێگه‌یشت كه شێوازه‌كانی سه‌رده‌می گه‌نجی هه‌رگیز ناتوانن ئه‌و ده‌رگایانه بشكێنن كه پرسه كڵۆمی دابوون. ل393
جێگه‌ی ئاماژه‌یه ماركیز له كۆتاییی ته‌مه‌نیدا تووشی نه‌خۆشی زه‌هایمه‌ر بوو، رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌ڵمانیش به مانشێتی گه‌وره نووسیبووی" خۆشه‌ویستی له‌زه‌مه‌نی زه‌هایمه‌ردا."
وه‌زعی سیاسی
نووسه‌ر له‌په‌نا خۆشه‌ویستییدا باسی ژیان سیاسی ئه‌و ناوچه‌یه ده‌كات و تیشك ده‌خاته سه‌ر مه‌سه‌له‌ی هه‌ژاریی و ده‌وڵه‌مه‌ندیی و جیاوازی چینایه‌تی.
"عه‌ره‌بانه‌كه به‌ناو ره‌شاوی شه‌قامه‌كاندا به خوار و خێچی كه‌وته‌ڕێ، ئه‌و جێگایه‌ی كه سیساركه كه‌چه‌ڵه‌كان له‌سه‌ر پاشـاوه‌ی قه‌سابخانه‌كان شه‌ڕیان ده‌كرد، كه ده‌توت نێچیرێكی تازه‌یه و یه‌كه‌م خێزاوی ده‌ریا خستوویه‌تییه كه‌ناره‌وه. به‌پێچه‌وانه‌وه شاری مه‌سئوله‌كانه‌وه كه خانووه‌كانیان له به‌رد دروستكرا بوون، خانووه‌كانی ئێره له پارچه ته‌خته دروستكرا بوون له هه‌ڵچوونی گواوی زێڕابه سه‌ر به‌تاڵه‌كان ده‌یپاراستن كه میراتی ئیسپانییه‌كان بوو. هه‌موو شتێ بۆنی نه‌گبه‌تی لێده‌هات و هه‌موو شوێنێ وه‌كو كاوله ده‌هاته به‌رچاو.ل24
دواتریش ده‌ڵێت
سه‌ڕه‌رای تێپه‌ڕبوونی نیو سه‌ده به‌سه‌ر ژیانی سه‌ربه‌خۆییدا، وڵات هێشتا یه‌ك رۆژ ئاشتی راسته‌قینه‌ی به‌خۆیه‌وه نه‌دیبوو.ل 99
دوا قسه
به‌دڵنیاییه‌وه ئه‌م رۆمانه قسه‌ی زۆر هه‌ڵده‌گرێت و له جیهانیشدا لێكۆڵینه‌وه‌ی زۆری له‌باره‌وه كراوه، ئه‌مه‌ش له‌به‌رئه‌وه‌ی نووسه‌ر توانیویه‌تی كۆمه‌ڵێك بابه‌تی فیكریی و فه‌لسه‌فی و ئه‌ده‌بی گرنگ له‌م رۆمانه‌دا كۆبكاته‌وه و به‌شێوازێكی جوانی ئه‌ده‌بیش، پێشكه‌شی خوێنه‌رانی جیهانی بكات.
لێره‌دا جێگه‌ی خۆیه‌تی ده‌ستخۆشی له محه‌مه‌د كه‌ریم بكه‌م و هیوای كار و به‌رهه‌می جوانتری بۆ ده‌خوازم.
سه‌رچاوه:
گابریل گارسیا ماركیز. خۆشه‌ویستیی له زه‌مانی كۆلێرادا. له فارسیییه‌وه: محه‌مه‌د كه‌ریم. چاپی دووه‌م. سلێمانی. 2016.
//www.annajah.net/
//www.almrsal.com/
مارکیز
سەرچاوە : سایتی کوردستانی نوێ
