شاعیرێكی كوردی نوێكار و نوێخوازی سەردەمی بزوتنەوەی ڕوانگە جەلالی میرزا كەریمە، ناوی تەواوی جەلال میرزا كەریمە لە ساڵی 1935 لە خێزانێكی دیاری شاری سلێمانی لەدایكبووە، خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەیی هەرلەو شارە تەواوكردووە، لە ساڵی 1955 بۆتە ئەندامی یەكێتی قوتابیانی كوردستان و هەر لە سەردەمی لاوێتیدا دەستی بە شیعر نوسین كردووە و كەوتۆتە ژێر كاریگەری شیعرەكانی شاعیری گەورەی كورد گۆران، بەڵام پاش زیادبوونی توانا و بەهرەی شیعری ڕێبازی تایبەتی خۆی هەبووە لە نوسینی شیعردا. لەساڵ 1956 لەسەر چالاكی سیاسی دەستگیر دەكرێت و پاش دادگا كردن سێ مانگ زیندانی و ساڵێك لە باشوری عێراق دەمێنێتەوە، لەدوای شۆرشی 14 گەلاوێژی ساڵی 1958 بۆتە ئەندامی لێژنەی ناوچەی حیزبی شیوعی عێراقی لە سلێمانی و لە ساڵی 1959 دەبێتە كارگێڕی ڕۆژنامەی هیوای كوردستان، هاوكات لە ساڵی 1962 لە یادی ڕاپەڕینی 6/ی ئەیلولی 1930 لە سلێمانی دیسان دەستگیر دەكرێتەوە و دوو ساڵ حوكم دەدرێت و ڕەوانەی )حلە( لە خوارووی عێراق دەكرێت، پاش ئازادبوونی دەگەڕێتەوە بەغدا لە ساڵی 1966 تا 1970 له ڕادیۆی كوردی بەغدا وەكو بێژەر دەست بەكار دەبێت و لەساڵی 1970 دەبێتە دەستەی نوسەرانی ڕۆژنامەی )بەیان. لە كۆتایی مانگی نیسانی 1970 یەكێك بووە لە دامە زرێنەرو هەڵسوڕاوانی بزووتنەوەی (ڕوانگە) لەگەڵ هاوڕێیانی كاكە مەم بۆتانی و حوسێن عارف و شێركۆ بێكەس و جەمال شارباژێڕی، یەكەم ژمارەی گۆڤاری ڕوانگە یان بڵاوكردۆتەوە، كەبەشی زۆری نوسەرە نوێخوازەكانی ئەو سەردەمە بەرهەمیان تیا بڵاو كردۆتەوە، بزووتنەوەی ڕوانگە ئاستی شیعر و چیرۆكی كوردی بەرەو ئاستێكی باڵاتر برد. لەساڵی 1974 كە ڕێكەوتنامەی 11ی ئادار بە تەواوی جێبەجێ نەكرا لە نێوان ڕژێمی ئەوسای عێراق و بزوتنەوەی ڕزگاری نەتەوەیی كورد شەڕ دەستی پێكردەوە، جەلالی میرزا كەریم بەغدادی بەجێهێشتووە و بۆتە پێشمەرگە لە شاخ، لەساڵی 1976 ژیانی ئاوارەیی هەڵبژاردووە و چۆتە ئەمریكا، لەساڵی 1982 لە ڕووداوێكی ئۆتۆمبیل هەموو لەشی تێكدەشكێ و تووشی لەرزۆكی دەبێت و لە ساڵی 1991 دەگەڕێتەوە كوردستان و لە ئەیلولی 1992 دەبێتە بەڕێوەبەری ڕادیۆی كوردستانی سەر بە وەزارەتی ڕۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕۆژی 14/ 1/ 1993 بە نەخۆشی دڵ لە نەخۆشخانەی هەولێری كۆماری كۆچی دوایی دەكات و تەرمەكەی دەبرێتەوە سلێمانی و لە ڕێوڕەسمێكی شیاو لە گۆڕستانی گردی سەیوان بە خاك دەسپێردرێت.
لە بەرهەمەكانی كۆمەڵێك هۆنراوەی بە زمانی عەرەبی بە ناوی (الولادە) لە ئەمریكا لە چاپ داوە، شانۆنامەی (سەنگەر) هەر لە ئەمریكا لە چاپ داوە، دیوانی (ڕێگا دوورەكانی چاومان) لە ساڵ 1992 بە شێوەی (كۆپی) چەند دانەیەكی كۆپی كردووە و دابەشی سەر هاوڕێ و دۆستەكانی كردووە، لە ساڵی 2021 شاعیر و نووسەری كورد كاك سەباح ڕەنجدەر ئەم دیوانەی جەلالی میرزا كەریمی كۆكردۆتەوە لە بەرگ و دیزاینێكی جوان دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم لە سلێمانی بۆیان چاپ كردووە و بڵاویان كردۆتەوە، كە ئەم هۆنراوانەی شاعیری ناوبراو دەگرێتە خۆ (پێناسە، تەمەن، نەخشەی خەونەكان، لە كوێم، پێشكەشە بەو شۆڕشگێڕانەی كە هێشتا نەمدیون، ئاوێنەی هیوایەكی سەر هەڵگرتوو، ڕێگا دوورەكانی چاومان، تێگەیشتنی یادگاریەكان، دووری، زەماوەندی باوەش پیاكردنەوە، ڕۆژگارە سەرگەردانەكان، وەرام، هەنگاوی زام، هەڵوێست، نەورۆزی خۆزگە، گەشتە هەڵوێست، ناونیشانی یادێكی كۆچكردوو، حەزنامەی ئاوارە، چرپەی ژانێكی نووقمبو، سەرەتای حەیرانی تەمەنمان، گرێیە شیعر، هاوڕێ، لە خەمی هەڵەبجەی ژارا، پەیامە ژێ، دوو چاوی). ئەم شاعیرە دەنگێكی جیاواز و نەفەسێكی درێژی هەبوو كە بریتیە لە شێوازێكی نەرم و زمانێكی ڕەوا و بەبێ ئەوەی فشار بخاتە سەر خۆی شیعرەكانی نوسیووە و خوێنەر دەباتە دونیایەكی هێمن و كۆمەڵێك پرسیارت بۆ دێنێتە ئاراوە، ئەم شاعیرە یەكێكە لەو دەنگ و ڕەنگە دیارانەی كە شیعری كوردی پاش گۆرانی شاعیریان بردە شێوازێكی جیاواز لە شیعری گۆران چ لەڕووی بنیاتنانی شیعریەوە چ لەڕووی مۆسیقاوە، كە ئەمەی دووەمیان واتە مۆسیقای زیاتر وەكو بنەمای پەخشانە شیعر باس دەكرێت هەرچەندە جیاوازی زۆر هەیە لە نێوان شیعری تازە یان نوێ (شعر ألحر)و پەخشانە شیعر ئەمە جگە لە بوونی هەندێ سیفاتی پەخشانە شیعر لە شیعرەكانی جەلالی میرزا كەریم و بەشێكی زۆری شاعیرانی دوای گۆران، بەڵام هەر بە شیعری نوێ و تازە ناوبراون، چونكە جۆرێك لە كێش و سەروایان تێدایە كە لە پەخشانە شیعردا نیە و وێنەی شیعری لێكچوون و دووانەی بەرامبەر كە لە سیفاتەكانی شیعری تازەن و لە كاتێكدا پەخشانە شیعر گێڕانەوەیە شان بە شانی بنیاتنانی زمان و مۆسیقا، چونكە ڕەگەزی گێڕانەوە یەكێكە لە بنەما سەرەكیاكانی چیرۆك بەڵام لە پەخشانە شیعر و لە شیعری نوێشدا بە ئاشكرا دیارە و دەبینرێت. شیعرەكانی جەلالی میرزا كەریم تا ڕادەیەك پەیوەستە بە كێش و سەروای سروشتی كە جوانی دەبەخشێتە دەقە شیعرەكانی، بەڵام لە بە شی زۆری شیعرەكانی سنوور و پێوانەی شیعری كلاسیكی بەزاندووە و زیاتر بایەخی بە مۆسیقای داوە و لێكچوون و دووانەی بەرامبەر داوە و گێڕانەوەش لە سیفاتە هەرە دیارەكانی شیعرەكانی ئەم شاعیرەیە كە بە شێوازی داستانی )ملحمە( دا بەدی دەكرێت، بۆیە شیعرەكانی ناوبراو بە شیعری نوێ دادەنرێت.
بەشی زۆری شیعرەكانی ئەم شاعیرە مەزنە هەوێنێكی خەست و بنەمایەكی پوختەن بۆ لێكۆڵینەوە و دیراسەكردنی بۆ نامەی ماستەر و دكتۆرا بە تایبەتی بۆ قوتابیانی كۆلێژەكانی زمان و ئەدەبی كوردی لە دانشگاكانی هەرێمی كوردستان. لە كۆتایی وام بە باش زانی شیعرێكی سەردەمی ڕوانگە كە لە بڵاوكراوەی ژمارە سێی ڕوانگە ساڵی 1970 بڵاوكراوەتەوە بۆ نەوە نوێیەكانمان هاوپێچ بكەم، شاعیری گەورەی كورد جەلالی میرزا كەریم ڕەوانت شاد بێت.
ژانی ڕۆژانی هۆنراوە
هاتووم چەپكێ وشەی ئاگر
لە سەر گۆڕی شیعر دانێم
هاتووم بڵێم :
باوە گوڕ گوڕ
كوانێ ئاڵا ؟
كوانێ شیعر ؟
هاتووم، لە ناو شیعرەكانی شێخ ڕەزا دا
یاخیبوونی وشە فێربم
لە ناو جۆگەی هەنسكی گاورباغیدا
لە خوێن تێربم
هاتووم، لە بەر خۆری چلەی
شۆڕیجەدا.
لەبەر وشەی
سووتاندنی تاڵ تاڵ شارای ئەگریجەدا
كوێر بم. كوێربم
نەخێر هاتووم شیعر فێربم
هاتووم. لە ناو زەردەخەنەی
تەرمی شەهیدەكانمانا
لە ناو پرسەی
دەنگی تفەنگەكانمانا
بۆ هەڵچوونی خوێنی سەنگەرێ بگەڕێم
لە ناو خورپەی
دڵی ئاهەنگەكانمانا
بۆ هاواری گوللەی ڕابەرێ بگەڕێم
هاتووم. هاتووم
بۆ یەك چرۆی چڵی ئاگر
بۆ دێرە شیعرێ بگەڕێم
ئەی شاری ژان !
شاری شیعری گڕی گریان
هاتووم. بە دوای كەللە سەری
شەهیدێكتا وێڵم. ونە
بە دوای كاڵانی خەنجەری
بڕوایەكتا. ونە
بە دوای هەناسەی سواڵكەری
بەرماڵێكتا وێڵم. ونە
بە دوای گۆڕی بێ چەپەری
دڵدارێكتا وێڵم. ونە
بە دوای ناوی بێ پەیكەری
شاعیرێكتا وێڵم. ونە
هاتووم. هەستم
بدەمە دەست مناڵەكانی ئەم شارە
هاتووم. تفەنگی هەڵبەستم
بدەمە دەست پێشمەرگەكانی ئەم شارە
هاتووم. شیعرم
لە باخی گڕ تێ بەربوودا
لە گۆڕستانی زیندوودا
دوا لاپەڕەو دێری بدڕم
ئەی چاوی نۆ ساڵەی خۆری ئاواتی كورد
مژدەی نیگای سەرفرازیمان لێت ئەوێ.
ئەی دڵی چوار لەتكراوی خەباتی كورد
چەمكە ئاڵای سەربەخۆییمان لێت ئەوێ.
ئەی بارانی گڕو خوێنی سەنگەری كورد
سێبەری باخی قورییاتیمان لیت ئەوێ.
ئەی تفەنگی بیرو دەنگی ڕابەری كورد
كوردستان و مرۆڤی كوردمان لێت ئەوێ.
ڕقی ڕەهێلە و شۆرشی تۆمان ئەوێ.
لە خۆمانا
دێر دێر لە شیعرەكانمانا
تۆمان ئەوێ.
وەك چۆن. شۆڕش پەڵەی خوێنی
لافاوێكی سووری ئەوێ
ئێمەش ئاوا تۆمان ئەوێ
ئەمانەوێ.
سێدارەكانی ئەم شارە
ببنە تفەنگ
شەهیدەكانی ئەم شارە
ببنە شیعر. ببن بە دەنگ
ئەمانەوێ.
وشەی مانگی تابلۆی بێ ڕەنگ
ببێتە زەنگ
ئەمانەوێ باوە گور گوڕ
بمانداتێ ئاڵاو شیعر
هاوڕێانی ئازیزم بە قەناعەتی من هەر ئەو هۆنراوەیەی شاعیری گەورەی كورد جەلالی میرزا كەریم نەك هەر نامەیەك بەڵكو دوو نامەی ماستەرو دوكتۆرای لە سەر دەكرێت، نازانم ڕاستم یان من بە هەڵە چوویمە؟
سەرچاوە: خۆم و ئەستێرە گەشەكان، نەجمەدین عەزیز سمایل
