ڕۆژی كورد :
پاش تێپه‌ڕبوونی ٩٠ ساڵی ڕه‌به‌ق به سه‌ر تیرۆر و شه‌هید كرانی سمایل ئاغای شكاك ناسراو به “سمكۆ” له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان به ده‌ستی چه‌په‌ڵی جه‌للادانی ره‌زا شای په‌هله‌وی هیشتا ناوی سمایل ئاغای شكاك و ڕێبازه‌كه‌ی هه‌ر له لووتكه‌ی كوردایه‌تی ده‌شه‌كێته‌وه و ڕێبازی سمكۆی نه‌مر هه‌ر زیندووه.
سمایل ئاغای شكاك ناسراو بە “سمكۆی شكاك” ساڵی ١٨٨٧ی زایینی لە ناوچه‌ی گۆلی ورمێ له دایكبووە و بنەماڵەكەیان لەمێژەوە دەسەڵاتداری خێڵی شكاك بوون و پاش مردنی باوكی و جەعفەرئاغای برای، سەركردایەتی شكاكی گرتووه‌تە دەست و لە دوای شەڕی جیهانی یەكەمەوە دەستی بەگرتنی ناوچەكانی قەراغی گۆلی ورمێ كردوە. هەرچەندە لە ساڵانی شەڕی یەكەمی جیهانیدا سمكۆ لە هیچ چالاكییەكی سیاسی بەشداری نەكردبوو، بەڵام هێزەكانی روسیا گرتیان و دووریان خستەوە بۆ شاری تفلیس و دواتر ئازادیان كرد بەو مەرجەی دابنیشێ و هیچ هەڵوێستێك دژی ڕووسەكان نەنوێنێت.
كە جەنگی یەكەم كۆتایی هات، سمكۆ وەك سەركردەیەكی سیاسی ناوی دەركرد و لە پێناو دامەزراندنی ئیدارەیەكی كوردیدا لەساڵی ١٩١٩ شۆڕشی بەرپاكرد و زۆر ناوچەی گرنگی خستە ژێر كۆنتڕۆڵی خۆیەوە و ساڵی ١٩٢١ لەئەنجامی لەشكركێشییەكی گەورەی هێزەكانی حكومەتی ئێراندا سمكۆ ناچار بوو پاشەكشێ بكات و پەنا بەرێت بۆ توركیا و ساڵی ١٩٢٤ بە بڕیارێكی لێبوردن گەڕایەوە ئێران و ساڵی ١٩٢٦ جارێكی تر شۆڕشی بەرپا كردەوە، بەڵام ئەمجارەشیان شۆڕشەكەی تێكشكاو ماوەیەك لەتوركیادا بەدەستبەسەری مایەوە و پاش ئازادكردنی گەڕایەوە ئێران و ساڵی ١٩٣٠ بە پیلانێكی كاربەدەستانی ئێران لە شاری شنۆ كوژراو بەمەش شۆڕشەكەی شكاك كۆتایی هات كە یانزە ساڵی ته‌واو درێژەی كێشابوو.
سمكۆ كەسایەتییەكی ناوداری عەشیرەتی شكاك و شۆڕشگێڕێكی لێهاتوو بوو، هەروەها ماڵباتی سمكۆی شكاك خاوەنی پێشینەیەك لەخەبات و شۆڕش بەدژی دەسەڵاتدارانی تاران بووە، سمایل ئاغای باپیرە گەورەو جافەر ئاغای برا گەورەی لەرێگای خەبات و هەوڵی رزگاریخوازیدا بەپیلانی كاربەدەستانی حكومەتی تاران كوژراون.
سمكۆی شكاك خاوەن دوو تایبەتمەندی بەهێز بوو، یەكەم بیرێكی ناسیۆنالیستی زۆر بەهێزی هەبوو كە زۆر بیرمەندی كورد بە باوكی ناسیۆنالیزمی كوردی ناوی دەبەن، هەر بۆیە بەهاوكاری عەبدۆلڕەزاق بەدرخان لەسەردەمی شەڕی یەكەمی جیهانیدا توانی لەشاری (خۆی) یەكەم قوتابخانە بەزمانی كوردی بۆ منداڵانی كورد بكاتەوە و رۆژنامەی (رۆژی كورد) بڵاو بكاتەوە.
دووهەم تایبەتمەندی سمكۆی شكاك ئەوە بوو كە هیچ دەرفەت و دەرەتانێكی لەكیس خۆی نەدەدا بۆ سەركەوتنی شۆڕشەكەی و لەهەمان كاتیشدا زەبری زۆر توندی لە حكومەتی تاران دەوەشاند، سمكۆ بۆ یەكخستنی نەتەوەی كورد، ساڵی ١٩٢٢ چوو بۆ سلێمانی و چاوی بەشێخ مەحموود كەوت و هەوڵیاندا پێكەوە جووڵانەوەی كورد لە هەر دوو وڵات لێك نزیك بكەنەوە و ئامانجەكانیان یەكگرتوو بكەن.
جگە لەمەش سمكۆی شكاك بۆ سەركەوتنی خەباتی رزگاریخوازی نەتەوەیی په‌یوەندی قوڵی لەگەڵ سەركردە و رێبەرانی نەتەوەیی پارچەكانی دیكەی كوردستان هەبووە و ئەو په‌یوەندییە قوڵانە ئاسۆی بیری نەتەوەیی سمكۆیان بەرفراوانتر كردبوو.
کە شەڕی یەکەم کۆتایی ھات سمکۆ وەک سەرکردەیەکی سیاسی ناوی دەرکرد و لەپێناو دامەزراندنی ئیدارەیەکی کوردیدا ساڵی ١٩١٩ی زایینی شۆڕشی بەرپاکرد و گەلێك ناوچەی گرنگی خستە ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیەوە، ساڵی ١٩٢١ لە ئەنجامی لەشکرکێشییەکی گەورەی ھێزەکانی حکومەتی ئێراندا سمکۆ ناچار بوو پاشەکشێ بکات و پەنا بەرێت بۆ توركیه. ساڵی ١٩٢٤ بە بڕیارێکی لێبوردن گەڕایەوە ئێران و ساڵی ١٩٢٦ جارێکی تر شۆڕشی بەرپاکردەوە. بەڵام ئەمجارەشیان شۆڕشەکەی تێکشکاو ماوەیەک لە تورکیادا بە دەستبەسەری مایەوە. پاش ئازاد کردنی گەڕایەوە ئێران و ساڵی ١٩٣٠ بە پیلانێکی کاربەدەستانی ئێران لە شاری شنۆ له لایه‌ن ڕه‌زا شای په‌هله‌وی به فێل و ته‌ڵه‌كه تیرۆر و شه‌هید كرا و ته‌مه‌نی ده‌سه‌ڵاتدارێتی 11 ساڵه‌ی كۆتایی پێهات. به‌ڵام به كوژرانی سمكۆ ڕیبازه‌كه‌ی كۆتایی پێ نه‌هات و نه‌وه‌كانی دوای ئه‌و له پێشه‌وا قازی مۆحه‌ممه‌د، دۆكتۆر قاسملوو و دوكتۆر شه‌ره‌فكه‌ندی دریژه‌یان به ڕێگا و ڕیبازه‌كه‌ی دا. ئێستاش دوای 90 ساڵ به سه‌ر شه‌هید كرانی سمكۆی نه‌مر نه‌ته‌وه‌كه‌ی هێشتا هه‌ر زیندووه و به‌رده‌وامه له خه‌بات و تێكۆشان و دریژه‌پێدانی ڕیبازه‌كه‌ی بۆ گه‌یشتن به سه‌ربه‌خۆیی یه‌گجاره‌كی گه‌لی كورد و ڕزگار بوونی كوردستان له بنده‌سه‌ڵاتی و له ژێر ده‌ستی داگیركه‌ران.
سەرچاوە : ڕۆژی کورد
