چیا عەباس
لە ١٩ مایسی ١٩٩٢یەکەم هەڵبژاردن بۆ پەرڵەمانی کوردستان ئەنجام درا، هاوڵاتیان بە ئاپورایەکی بێ وێنە رویان لە سندوقەکانی دەنگدان کرد، بۆ ئەو هاوڵاتیانەی بەتەمەن بون وخوێندەوار نەبون کارتی دەنگدانی تایبەت ئامادە کرابو بە چەندین رەنگ بۆ هێزە بەشداربوەکان لە هەڵبژاردنەکەدا، کەسک بۆ یەکێتی و زەرد بۆ پارتی و ....تاد.
پارتی براوەی ھەڵبژاردنەکان بو توانی ٥١ کورسی بەدەستبھێنێت. لە بەرامبەردا یەکێتی ٤٩ کورسی بەدەستهێنا. دواتر بەڕێککەوتنێک ھەردو حیزب بوون بە ٥٠ کورسی. بە فیفتی-فیفتی بەیەکەوە حوکمڕانی ھەرێمیان کرد تاوەکو سەرھەڵدانی شەری ناوخۆ لە مایسی ١٩٩٤.
بە هەمان شێوەش بۆ هەڵبژاردنی رابەری بزوتنەوەی رزگاریخوازی کوردستان ئامادەسازی کرابو. تەمەنی ئەم پەرۆشیەی هاوڵاتیان و ئومێدیان بە ئایندە تەنها دو ساڵی خایاند، شەری ناوخۆ و روداو و کارەساتەکانی تر پەرۆشی و ئومێدیان زۆر بە خەستی زامدار کرد.
به‌هۆی هه‌ڵگیرسانی شه‌ری ناوخۆ نه‌توانرا هه‌ڵبژاردنی خولی دوه‌م ئه‌نجامبدرێ، به‌ڵام په‌رله‌مانی كوردستان هه‌وڵێكی زۆری دا بۆ ئه‌وه‌ی رێگا له‌ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ئاگری ئه‌و شه‌ڕه ناوخۆییه بگرێ. گرژی ناوخۆ و زیادبوونی مه‌ترسیه‌كان بۆ سه‌ر ئه‌و دیمه‌كراسیه ساوایه‌ی كوردستان سه‌ره‌نجام په‌رڵه‌مانیشی كرده قوربانی شه‌ڕی ناوخۆ و بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ په‌كی كه‌وت. به‌ڵام دواجار به‌هۆی رێكه‌وتنامه‌ی ئاگربەستی واشنتۆن له‌ساڵی 1998 به‌ئاماده‌بونی وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وسای ئه‌مریكا (خاتو مادلین ئۆلبرایت) له‌نێوان مام جه‌لال و مسعود بارزانی ئیمزاكرا، په‌رله‌مانی كوردستان روکەشانە یه‌كی گرته‌وه. خەڵکی کوردستان بەم رێکەوتنە جارێکی تر بە ترس و دو دڵیەوە تروسکایەک ئومێدیان دەبینی.
لێرە بەدواوە هەرێمی کوردستانی سەرنوقمی پاشەکشەیەکی مەترسیدار بو، لەسەر ئاستی هەرێم رێکەوتنی بەناو ستراتیژی نێوان یەکێتی و پارتی، سەرەرای چەند دەرئەنجامێکی ئەرێنی و وەک ئاماژەی سوپاسگوزاری بۆ رۆڵی ئەمریکا بو، بەڵام لە بنەرەتدا بۆ دابەشکردنی دەسەڵاتەکانی پارتی و یەکێتی لە بەغدا و هەولێر بو.
مام جلال بو بە سەرۆک کۆمار. مسعود بارزانیش بو بە سەرۆکی هەرێم.
هەر دو خواست هاتنەدی. لە دوا مەتافدا هەرێم و کورد لە باشور باجی گەورەی ئەم روداوانەیان دا، بۆچی؟
بێجگە لە چەندین راپۆرتی رێکخراوە نێودەوڵەوتیەکان دەربارەی رەوشی خراپی ئازادی و مافەکانی مرۆڤ لە باشور دەیان دۆکیۆمێنتی باوەرپێکراوی ئەمریکا کە دواتر ویکیلیکس بڵاوی کردنەوە و بەندەش زۆربایەنی بۆ زمانی کوردی وەرگێراوە
( نزیکەی ١٢٠ دۆکیۆمێنت) جەخت دەکەن لە هەڵوێست و چونیەتی مامەڵەکردنی پارتی و یەکێتی بەجیا و ناکۆک لە گەڵ یەکتر لە پرسە زۆر گرنگ و هەستیارەکانی ئەو سەردەمانە، لەوانە:
- پێکهێنانی کابینەکانی هەرێم،
- هەرێم و حکومەتی بەغدا و دەستوری هەمیشەیی عیراق،
- پرسەکانی گەندەڵی و قاچاخچیەتی بە نەوت،
- فەرمانرەوایی لە کەرکوک،
- هەڵوێست لە پەکەکە،
- چۆنیەتی مامەڵەکردن لە گەڵ ئەمریکا ونەتەوە یەگرتوەکان، تورکیا و حکومەتی
عێراق لەمەر پرسی کەمپی مەخمور.
- هەڵوێستی پارتی و یەکێتی دەربارەی دروستبونی گۆڕان و ئاکامەکانی،
- چەند تەوەرێکی تر وەک پەیوەندیەکانی هەرێم لەگەڵ تورکیا و ئێران.
سەرەرای ناکۆکی و جیاوازی پارتی و یەکێتی لە زۆربەی ئەم پرسانەدا بەڵام لە دوا مەتافدا هەر دو لا بەپچراندنی پشکی خۆیان سەری رازیبونیان لەقاندوە.
بەپێویستم زانی سەردی مێژوی دروستبونی پەرڵەمان و خەم و پەرۆشی مەزنی هاوڵاتیان لەو پرۆسەیەدا بەبیر بهێنمەوە، هاوکاتیش رۆڵ و کردارەکانی دو هێزی دەسەڵاتدار و فەرمانرەوا لە باشوری کوردستان بخەمە بەر چاوی هاوڵاتیان، چونکە ئیستا سەرقاڵی ئەوەن بۆ دەیەم جار کۆپی کابینەکانی پێشوتر بەبچێک ئارایشتەکردنەوە دارێژن.
وێرای ئەزمونەکانی فیفتی-فیفتی دوای رێکەوتنی واشنتۆن، رێکەوتنی ستراتیژی نێوانیان، دروستبونی گۆڕان وەک هێزی دوەمی هەرێم و ئۆپزسیۆن و دواتر بەشدار لە حکومەتی هەرێم، رێگادانی مەرجداری رژێمەکەی ئەردۆگان بۆ هەناردەکردنی نەوتی هەرێم، سەرجەم هەوڵەکانی ئەمریکا بۆ راگرتنی دۆخی فەرمانرەوایی هەرێم و چەندین روداوی هەستیاری تر، پارتی و یەکێتی نەیانتوانیوە فەرمانرەواییەکی دادپەروەر و سەروەر و سەربەخۆ بەرێبکەن. نەیانتوانیوە مافە بنەرەتیەکانی هاوڵاتیان لە گوزەرانیەکی شکۆدار، ئازادی، ئاسایشێکی سەقامگیر، سەروەری یاسا و .... دابین بکەن، دەبێت ئێستا چی چاوەران بکرێت لە حوکمرانیەکی هاوبەشی زۆر لاسەنگ وغیابی ئۆپزسیۆنێکی جدی و باوەرپێکراو لە هەرێم و دەسەڵاتێکی ساختەچی و هەزار روخسار لە بەغدا و دۆخێکی شڵەقاو و مەترسیداری ناوچەکە. ئەمە لە کاتێکدایە سەر و ژێر زمانی حکومەتی هەرێم چەند ساڵێکە باسکردنی بودجە و موچەیە.
بۆ خۆم ئازادانە و راشکاوانە بۆچون و هەڵسەنگاندنەکانم لەو قۆناغانەدا بۆ هاونەتەوەکانم نوسیوە و بڵاوم کردونەتەوە، ئێستاش هەر بەردەوامم. ئەم پەیامەی ئێستا تەنها ئاراستەی باڤڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، دەکەم، چونکە ئەوەی تێدا بەدیدەکەم کە رۆحی تەحەدای تێدایە، نایەوێت کێشەکان بەنیوەچڵی بەجێێان بهێڵێت، بۆ یەکێتی سەرکەوتنی زۆری بەدەست هێناوە، زۆر بە باشێ لە مێژو وماهیەت و مەبەستەکانی زۆرینەی بازنە دەسەڵاتدارەکانی یەکێتی تێگەیشتوە ، ....تاد،
هاوکات کە بو بەسەرۆکی یەکێتی ئیرسێکی وەرگرت وەک چێشتی مجەور وابو، ئەستەم بو رەش و سپی لەیەک جیابکرێنەوە، گەلێک خۆپەرست و بەرژەوەندخواز و سەنگەر گۆرێنەر بە نیەتێکی تەماعکاریەوە هەڵپەیان بو ئیرسەکانی مام جلال بۆ خۆیان بقۆزنەوە، ئەمانە بەشێک بون لە لوتکەی دەسەڵاتی یەکێتی دوای نەخۆشکەوتنی مام جلال، باڤڵ تاڵەبانی توانی ئەو گێژاو بێسەروبەریەی یەکێتی تا رادەیەکی بەرچاو رێکبخات، بەشە بەئاگا و دڵسۆزەکانی یەکێتی باش تێدەگەن باسی کێ و چی دەکەم.
هیوادارم سەرۆکی یەکێتی ئەم مێژو و ئەزمونانە بەهەند وەربگرێت پێش ئەوەی ناچار بکرێت دوبارەکردنەوەی بەشێكی ئەو مێژوە بە پەیمان و رێکەوتنی لەرزۆک بگرێتەبەر، چونکە لەلایەک بەرژەوەندیە باڵاکانی کورد لە باشور لەسەر بنەمای دوبارەکردنەوەی نمونەکانی رابوردو ومتمانەی ناسروشت زامن ناکرێن، لەلایەکی تریشەوە پێکهاتەی ئێستای پەرڵەمانی کوردستان زەمینەخۆشکەرە بۆ سەرهەڵدانی جەمسەرگەریەکی خەست کە ژیانی پەرڵەمانی زۆر خەستتر لە جاران لە پەلوپۆ دەخات. بۆیە باڤڵ تاڵەبانی و دڵسۆزەکانی کورد ناشێت بچنە ژێرباری فشاری دەرەکی و عاتفی و پەیمانی بێ بنەما و پوچەڵ و ئەزمون کراوی شكستخواردو.
هەر کاتێک بە تولە رێگاکانی رابوردودا گوزەر بکەن و روبەروی هەوراز و زریانەکان ببنەوە ئەوسا دەرک دەکەن ئاراستەیەکی هەڵەیان گرتۆتە بەر.
کارکردن لە گەڵ پارتی و هێزەکانی تری کوردستان پێویستە، بەڵام نەک بە رەچەتە و شێوازەکانی رابوردو، هەرچەندە دەبێت لەو رابوردوە سود وەربگیرێت بەڵام مۆتۆربەکردن و نۆژەنکردنەوەی ئەقڵیەتی سیاسی و حوکمرانی هەرێم زامنی بنەرەتین بۆ ئایندەیەک کە هاوڵاتیان مەبەستیانە.
سەرچاوە : سپی میدیا
