ئایا کورد بەرامبەر بەبنەماڵەی ئەسەد "نمەک بەحەرام" دەبێت؟

ئا: ئاوێنە

حافزو بەشار ئەسەد، دوو ستەمکاری خوێنڕێژ بوون، بەڵام چاکەیان بەسەر کوردەوە زۆر بوو، مام جەلال دەڵێت "حافز ئەسەد زۆر میهرەبان‌و دۆست بوو، یەکێتی لەسایەی ئەودا دامەزرا، پشتیوانی هەم لەئێمە دەکرد لەعێراق‌و هەم پشتیوانی لەکوردی تورکیا دەکرد، بەڕاستی ئەو دوو فەزڵەی هەیە لەسەر نەتەوەی کورد".

کێشەیەکی گەورەی بەشێکی زۆر لەکورد ئەوەیە لەدیدی بەرژەوەندییەکانی خۆیەوە سەیری رووداوەکانی ئێستای سوریاو کەوتنی ئەسەد ناکات، لەکاتێکدا تورک‌و جولەکە‌و عەرەبی سوننە یاخود ئێرانی‌و شیعە، تەنهاو تەنها لەروانگەی بەرژەوەندی‌و حسابی سوودو زیانەکانیانەوە لەم رووداوە هەژێنەرەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەڕوانن.

لەوەگەڕێ کە جەمیل ئەسەدی برای حافز ئەسەدو مامی بەشار ئەسەد، لەسەردانێکی مام جەلال‌و د.عێزەدین مستەفا رەسولدا بۆ لازقیە وتویەتی "ئێمەی بنەماڵەی ئەسەد، بەئەسڵ کوردین‌و دیانەتمان كاكەییەو لەخانەقینەوە هاتووینەتە سوریاو پاشان نازناوی ئەسەدمان وەرگرتووە"، وەک د.عێزەتین چەند جارێک گێڕاوێتییەوە.

ئەوە سوریاو بنەماڵەی ئەسەد بوون، لەسەخترین رۆژەکانی دەسەڵاتی بەعسی عێراق‌و ساڵانی دوای کودەتای سەربازی ١٩٨٠ی تورکیادا، کە باوەشی بۆ ئەو سەکردەو کوردانە دەکردەوە لەساڵانی نەهامەتی هەشتاکانی سەدەی رابردوودا، لەتاو کوشتارو جەورو ستەم لەباشورو باکوری کوردستانەوە هەڵدەهاتن‌و سوریا دەبووە بەپەناگەیان.

مام جەلال، لەكتێبی "دیداری تەمەن"دا دەڵێت "ساڵی ١٩٧٥ دوای ئاشبەتاڵ، ئێمە دەستپێكردنەوەی خەباتی چەكداریمان بەپێویستییەك دەزانی، لەبەرئەوە بڕیارماندا خۆمان ئامادە بكەین بۆ ئەو قۆناغەو چەندین بنكەو سەربازگەمان بۆ مەشقپێكردنی پێشمەرگەكانمان لەشام‌و قامیشلۆو دێرك لەسوریا كردەوە".

دەشڵێت "حافز ئەسەد، زۆر میهرەبان‌و دۆست بوو، یەکێتی لەسایەی ئەودا دامەزراو ئەگەر ئەو نەبوایەو شۆڤێنێتی عەرەب لەسوریا دەسەڵاتدار بوایە، بەهیچ جۆرێک رێگەیان نەدەدا رێکخستنێک بەناوی کوردو کوردستانەوە دروست ببێت‌و چالاکی بکات.. جگە لەوە ئەسەد پارەو چەکی زۆری داینێ، پاڵپشتی سوریا بۆ ئێمە لەو کاتەدا هاوشێوەی رزگاركرنمان بوو لەپێوەدانی مارێك لەبیابانێكی كاكی بەكاكیدا".

مام جەلال ئەوەش رووندەکاتەوە کە "شۆڤێنیەتی عەرەبی لەناو عەرەبە سونییەکاندا بەهێزە، بەڵام عەرەبە عەلەوییەکان بەو شێوەیە شۆڤێنی نین بەرامبەر کوردو عەتفیان لەسەر کورد هەیە".

مام جەلال باس لەوە دەکات کە بنەماڵەی ئەسەد بەحوکمی ئەوەی سەر بەکەمینەیەکی تائیفی عەلەوی بوون، هەمیشە ترسیان لەزۆرینەی سوننەی عەرەب هەبووەو بۆ پاراستنی هاوسەنگی‌و بەرەنگاربوونەوەیان، هەوڵیان بۆ دروستکردنی "هاوپەیمانی کەمینەکان" داوە، ئەو دەڵێت "حافز ئەسەد بەحوکمی ئەوەی لەتایفەیەکی ستەم دیدەی عەرەبییە، مێشکی لەچاو سەرکردە بەعسیەکاندا زۆر کراوە بوو، هیچ گیانی شۆڤینی لەدڵ‌و دەرونیدا نەبوو.. کە دەسەڵاتی وەرگرت، گوشاری سیاسی لەسەر کورد کەم بوەوە. هەرچەندە چارەی جنسیەو پشتێنەی عەرەبی نەکرد، بەڵام نەیهێشت زیادیش بکات. کوردەکانی سوریا جۆرێک لەئازادییان وەرگرت، زۆربەی حزبە کوردییەکان بەنیوە ئاشکرا کاریان دەکرد.. جگە لەوە حافز ئەسەد، بیرێکی رۆژهەلاتی ناوەراستی زۆری هەبوو، گرنگی مەسەلەی کوردی لەڕۆژهەڵات دەزانی، بۆیە پشتیوانی هەم لەئێمە دەکرد لەعێراق‌و هەم پشتیوانی لەکوردی تورکیا دەکرد. بەڕاستی ئەو دوو فەزڵەی هەیە لەسەر نەتەوەی کورد".

دەشڵێت "من دەمەوێ بڵێم: حافز ئەسەد دۆستی میللەتی کورد بوو، لەبواری شەخسیدا، لەگەڵ مندا بوبوین بەدۆست‌و زۆر لوتف‌و مەحەبەتی هەبوو. هەر جارێک دەچووم هەواڵی منداڵەکانیش قوبادو بافل‌و هەروەها هێرۆشی دەپرسی".

مام جەلال تا کۆچی دوایی کرد بەرامبەر بەبنەماڵەی ئەسەد بەئەمەک بوو، ئەو تەنها شوێنێک لەدەرەوەی کوردستان ماڵی تیا هەبوو، دیمەشقی پایتەختی سوریا بوو، تەنها وێنەیەکیش کە بەدیواری نوسینگە تایبەتەکەوەیەوە هەڵیواسیبوو لەبەغدا کاتێک سەرۆک کۆماری عێراق بوو، وێنەی خۆی‌و حافز ئەسەد بوو، تاکە وێنەیەک کە لەپێشەوەی کتێبخانەکەیدا لەدەباشان لەسلێمانی داینابوو، وێنەی خۆی‌و بەشار ئەسەد بوو.

هاوکات مەسعود بارزانیش لەکتێبەکەیدا "بارزانی‌و بزوتنەوەی رزگاریخوازی کورد"، باس لەوە دەکات لەساڵی ١٩٨١ەوە کە بۆ یەکەمجار چاوی بەئەسەد کەوتووە لەدیمەشق تا کۆچی دوایی ئەو لەساڵی ٢٠٠٠، پەیوەندییان لەگەڵ سوریاو ئەسەد پتەو بووە، بارزانی دەڵێت "پاش ١٩٨١، چەند جار سەرم لەسوریا داوەو هەموو جارێ بەڕێز لێگرتنەوە پێشوازیم لێکراوەو بایەخێکی وام پێدراوە زمانم بۆی باس ناکرێ".

دەشڵێت "ئێستاش (٢٠٠٤) لەگەڵ دکتۆر بەشار ئەسەد باشترین‌و خاوێنترین پەیوەندیمان هەیە".

ئەوەش روونە، کە عەبدوڵا ئۆجەلانی سەرکردەی پەکەکە، لەدوای دامەزراندنی پەکەکە زۆربەی ساڵانی تەمەن‌و کاتی ژیانی خۆی لەدوو شوێندا بەسەربردووە، کە ئەویش سوریاو زیندانی ئیمرالییە.

ئەوە سوریای بنەماڵەی ئەسەد بوو، کە بەنهێنی‌و ئاشکرا هەموو ئاسانکاریی‌و هاوکارییەکی لۆجیستی‌و چەک‌و مادی‌و مەعنەوی پێشکەش بەئۆجەلان‌و پەکەکە کرد، کە لەئەنجامی هەڕەشەی ئەمەریکاو تورکیاو ئیسرائیلیشدا، ئەسەد ناچار کرا، بڕیاری دوورخستنەوەی ئۆجەلان بدات، هیچ وڵاتێک ئامادە نەبوو جێگەی بکاتەوە.

دوای دوورخستنەوەی ئۆجەلانیش، هێشتا پەیوەندی پەکەکەو سوریا بەردەوام بوو، جەمیل بایک، لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ رۆژنامەی نەهاری لوبنانی رایگەیاند "پەیوەندی نێوان سەرۆک ئۆجەلان‌و سەرۆک حافز ئەسەد، پەیوەندییەکی مێژوویی‌و دۆستانە بوو، ئێمە ناتوانین لەم دۆخەدا دژی سوریاو بەشار ئەسەد بین، پەیوەندیشمان بەردەوامەو نەپچڕاوە".

دوای هەڵگیرسانی شۆڕشی گەلی سوریا دژ بەئەسەد تا روخانی، کەمترین بەریەککەوتن لەنێوان هێزەکانی سوپای ئەسەدو هەسەدە روویدا، بەپێچەوانەوە ئەوە گروپە ناڕازییەکانی دژ بەئەسەد بوون کە چەندین هیرشیان کردە سەر کانتۆنەکان بەفەرمانی تورکیا.

تەنانەت ئەردۆغان چەند مانگێک بوو بانگەشەی ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانی دەکرد لەگەڵ بەشار ئەسەد، بەڵام ئەسد مرجی بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان، کشانەوەی هێزەکانی تورکیا بوو لەباکوری سوریا، لەکاتێکدا ئەردۆغان مەبەستی لەئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان، هاوکاری‌و هەماهەنگی کردنی تورکیاو سوریا بوو لەدژی رۆژئاوای کوردستان‌و هەسەدە، دوای دەستگرتن بەسەر حەلەبدا ئەردۆگان وتی "بەشار ئەسەد قەدری ئەو دەستەی نەزانی کە بۆمان درێژ کرد، بۆ روبەڕووبوونەوەی رۆژئاوای کوردستان"! تورکیا براوەی یەکەمە لەکەوتنی دەسەڵاتی بنەماڵەی ئەسەد لەسوریا.

بنەماڵەی ئەسەد، ئەوەندە رەش نەبوون‌و بەو ئەندازەیەش سپی نەبوون بۆ کورد، بەڵام رەوتی رووداوەکانی سوریا لەئێستاوە ئاماژەن بۆ ئەوەی قۆناغی دوای ئەسەد، "رەنگە" بۆ کورد لەرۆژئاواو باکورو باشوریشدا رەش‌و قورستر بێت.

سەرچاوە : ئاوێنە