سەلاح رەشید
بونی پرۆسەی هەڵبژاردن بۆ پەرلەمان یان بۆ سەرۆکایەتی وڵات و ناوچەیەک، بە هیچ جۆرێک ئەوە ناگەیەنێت کە ئەو وڵاتە یان ئەو ناوچەیە سیستەمی دیموکراسی تێدا چەسپیوە، هەڵبژاردنی ئازاد تەنها یەکێکە لە کۆڵەکەکانی سیستەمی دیموکراسی.
نمونە زۆرن بۆ ئەو وڵاتانەی کە هەڵبژاردنیان تیادا ئەنجام دراوە و فریشیان بەسەر دیموکراتیەتەوە نەبوە، حیزبی بەعس لە بەغدا لە ١٦/١٠/٢٠٠٢ هەڵبژاردنی بۆ سەرۆک کۆمار ئەنجام داو سەدام حسێن ١٠٠٪ دەنگی ١٣ ملیۆن عێراقی بەدەست هێنا. وڵاتانی ئەوروپای رۆژهەڵاتی جارانیش هەڵبژاردنیان ئەنجام ئەدا، بۆ نمونە لە ٨/٦/١٩٨٦ دا هەڵبژاردنی پەرلەمان لە ئەڵمانیای رۆژهەڵات (دیموکرات) ئەنجامدرا و پارتی دەسەڵاتداری SED و چەند هێزێکی سەربەوان ٩٩،٩٤٪ دەنگەکانیان بەدەست هێنا..
هەرێمی کوردستان لە ١٩٩١ وە، یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان بەرێوەی دەبەن و هەمو دەسەڵاتێکی رەهایان هەبوە و هەیە و هەمو هەوڵێک ئەدەن نەک لەدەسەڵات بمێنەوە، بەڵکو دەسەڵاتەکەیان فراوانتر و توند تر و بەهێزتر بکەن تا ئەو ئاستەی پرۆسەی دەستاودەستكردنی ئاشتیانەی دەسەڵات بەتەواوەتی خۆری ئاوا بوە. کاتێ هەست بکەن کە دەسەڵاتیان دەکەوێتە مەترسیەوە، هەردو هێز بۆ ئەو مەبەستە سڵ لە هیچ کارێک ناکەنەوە، هەر پارتی دیموکراتی کوردستان نەبو لە ١٢/١٠/٢٠١٥ دا رێگەی لە سەرۆکی ئەوکاتەی پەرلەمانی کوردستان ( یوسف محمد سادق) گرت کە بچێت بۆ پەرلەمان و گەرانیانەوە بۆ سلێمانی! ئایە هیچ شتێك گۆراوە تا ئەو روداوە چەندبارە نەبێتەوە؟.
ئەم دوهێزە هەمو سەرچاوەکانی سەر زەوی و ژێر زەویان بۆ خۆیان قۆرخ کردوە، هەمو هێزە چەکدارە جۆراوجۆرەکان و هەمو جومگەکانی حوکمرانیان لەژێر دەسەڵاتدایە، لە دانانی فەراشێکی قوتابخانەوە تا شارەزایەکی بواری ئایتی ئەبێت رەزامەندی حیزبی لەسەر بێت ، ئەمە جگە لەوەی چەندەها و چەندین دەزگای میدیایی ئاشکرا و نەهێنیان بۆ خۆیان دروست کردوە بۆ پروپاگندە بۆ سیاسەتەکانیان.
مێژوی شەڕی ناوخۆ، نیشانمان ئەدا، کە ئەو هێزانە بۆ مانەوەی خۆیان، هەمو خەتێکی سور و بڤەیان بەزاندوە، هێنانی هێزی دەرەكی و و ٣١ ئابی ١۹۹٦ نمونەیەکی زۆر کۆن نین.
محمەد مورسی لە میسر لە ٢٤ /٦/٢٠١٢ بە هەڵبژاردنێکی ئازاد دەسەڵاتی گرتە دەست و دوای ساڵێک لە ٢٤/٧/٢٠١٣ عەبدوفەتاح سیسی بە کودەتایەکی سەربازی دەسەڵاتی گرتە دەست و محەمەد مورسی خستە زیندانەوە، واتا ئاڵوگۆری دەسەڵات بە ئاشتی تەنها لە سیستەمی دیموکراتیدا ئەنجام ئەدرێت.
ئەوەی زۆر رونە، ئەم دو دەسەڵاتە لەم دو زۆنەدا، تابەم شێوە بمێننەوە تا ماوەیەکی تریش لەهەرمی دەسەڵاتدا دەمێنەوە و نە هەڵبژاردن و نە چونە سەر شەقام و نە نوسین و نە کۆبونەوەی جەماوەری، هیچ گۆرانێک دروست ناکات.
زۆر بەهەڵدا دەچین ئەگەر پێمان وابێت ئەو هێزانە، بە ئاسانی و لە رێگای سندوقی دەنگدانەوە واز لەو هەمو دەسەڵاتە دێنن، ئەوانە بە هیچ جۆرێک بیر لە دۆڕاندن ناکەنەوە، بەڵکو هەمو هەوڵێکی نا یاسایی و هەمو رێگایەکی ناشەرعی دەگرنە بەر بۆ ئەوەی بە ژمارە یەک بمێننەوە،واتە بەردەوام دو یەکەم بونی هەیە، یەکەمێک لەوبەر و یەکەمەکەی تر لەمبەر!!
لەلایەكی تریشەوە وڵاتانی درواسێ زیاتر لە خۆیان هەمو هەوڵێکیان بۆ ئەدەن کە نەخشەی سیاسی ئەم ناوچەیە وەک ئێستا بمێنێتەوە، لەبەر ئەوی بەرژەوەندیەكانی خۆیان لەمانەوەی ئەواندا دەبیننەوە ولە تاقیکردنەوەی چەندەها ساڵدا بە دەرەجەی باش دەرچون.
ئەو قسانەی کە دەکرێت، کە هەوڵبدرێت گەندەڵی و قاچاغی و دزی نەمێنێت و سامانی گشتی بگەرێتەوە لای حکومەت و یاسا سەروەر بێت و حیزب دەست نەخاتە ناو کاروباری حکومەتەوە و کومەڵێک شتی تر، ئەمانە تەنها دنەدانە بۆ خەیاڵدانی تاك و فیودان، ئەم داخوازیانە جگە لە خەوبینین، هیچی تر نیە، ئەگینا ئەم خواستانە تەها و تەنها لە کۆمەڵگایەکی دیموکراتیدا دێتە دی..
خۆ گەر گریمانەی ئەوە بكەین لەهەڵبژاردنێكدا پارتی و یەکێتی دەنگی زۆریان نەهێنا، لە جیاتی ئەوان، نەوەی نوێ و یەکگرتوی ئیسلامی یان هێزێکی تر دەنگی زۆری هێنا، چی روئەدا؟ ئایە ئەوان ئەتوانن حکومەت دروست بکەن؟؟ شاسوار ببێت بە سەرۆکی هەرێم!! واتا نێچیروان بارزانی شوێنەکەی خۆی چوڵ بکات! دیارە نەک هەر ئەوە رونادات، بەڵکو چاوەرێ دەکرێت کە پارتی ئەمر بە هەمو خاوەن ئوتێلەکانی هەولێر بکات کە ژوریان پێ نەدەن بۆ مانەوەی چەند رۆژێک، یان وەک یوسفی سەرۆکی پەرلەمان هەر نەهێڵن پێ بنێنە ناو شاری هەولێرەوە.
لە هەرێمی کوردستانیش پارتی و یەکێتی هەریەکە بۆ خۆی حاکمی ناوچەی خۆیەتی بە هەمو دام و دەزگاکانیەوە، لە شارێکی وەک سلێمانی، پارێزگا بەرپرسی هەندێ کاری لاوەکیە، دەسەڵاتی راستەقینە لای سەرۆکی یەکێتیە، ئەوە خۆ هەر باسی هەولێر و دهۆک ناکەین!! واتا هەمو هێزی چەکدار (بەناوە جیاوازەکانیانەوە)، دەزگاکانی زانیاری و پاراستن، ئاسایش، هەمو دەزگاکانی حکومەت لەژێر دەسەڵاتی یەکێتی و پارتیدان. لە هەڵبژاردنی ٢٥/٧/٢٠٠٩ بزوتنەوەی گۆڕان ٢٥ کورسی پەرلەمانی بەدەست هێنا و یەکێتی و پارتی بە هەدوکیان ٥٩ کورسی، زوربەی دەنگدەرانی ناوچەی سەوز دەنگیان بە بزوتنەوەی گۆڕان دا، بەڵام دەسەڵاتی سیاسی و ئیداری و هێزی چەکدار لەژێر هەژمونی یەکێتیدا مایەوە، ئەوەش وای کرد کە سەدان کادیری سلکی سەبازی کە پشتگیری گۆڕانیان دەکرد، نانبڕاو بکرێن و ئەو ٢٥ کورسیەی پەرلەمان نەیتوانی یەکێکیان بگێرێتەوە، لە کاتێکدا کەسایەتیەکی بەهێزی وەک نەوشیروان مستەفا سەرۆکی گۆڕان بو.
بۆیە زیادە رۆیی نییە گەر بوترێت نە هەڵبژاردن و نە کورسی پەرلەمان، ناتوانێت گۆڕانی بنەرەتی لە هەیکەلی سیاسی و ئیداری و پێشمەرگایەتی و قەزایی هەرێمی کوردستاندا بکات، هێزەکانی ٧٠ و ٨٠ دو ئاسایش و هەواڵگری، دو قەزای حیزبی، دەستبەسەراگرتنی داهاتی سنورەکان و بە قاچاخ بردنی نەوت و بە حیزبیکردنی هەمو دەزگاکانی حکومەت، ئەمانە و چەندەها خاڵی تر، گۆڕانی تێدا ناکرێت، پەرلەمان ئەتوانێت، ناحیە بکات بە قەزا، ناوی شەقام بگۆرێت، بەنداو دروست بکات، پێشینازی زۆر باش و گونجاو دەرببرێت، ئەندامان بە ئارەزوی خۆیان لە هۆڵی پەرلەمان قسە بکەن و هەتا جنێو بە حکومەت و حیزبەکانیش بدەن، بەڵام ناتوانن دەسکاری خاڵە بنەرەتیەکان بکەن کە پەیوەندیان بە ئایندی هەردو هێزەوە هەیە، نە ئەتوانن هێزەکانی ٧٠ و ٨٠ یەکخەن و بیانگێرنەوە سەرحکومەت و نە ئەتوانن دەستی حیزب و بنەماڵە لە کاروباری حکومەت دوربخەنەوە و نە ئەتوانن گەندەڵی بنبڕبکەن و قاچاخچێتی سنورەکات نەهێڵن و نە ئەتوانن دادگا ئازاد بکەن.
چارە؟
ئاشكرا و سەلمێنراوە كە دیموکراسی و هەڵبژاردن دودیوی یەک دراون، هیچیان بێ ئەوەی تر نابێت، دیموکراسیەت، پرۆسەیەکە لە ماوەی چەندەها ساڵدا دروست دەبێت نەوەیەک بەوە سیستەمە پەروردە دەکرێت، یاخود گۆرانێکی سیاسی بەهێز دێتە ئاراوە و سیستەمە کۆنەکە لە بنەرەتدا هەڵئەتەکێنێ، وەک چۆن دوای روخاندنی یەکێتی سۆڤێت لە ٢٥/١٢/١٩٩١ دا، وڵاتانی وەک ئیستوانیا، لاتفیا، ئۆکرانیا، ئەرمینیا، جۆرجیا، مۆلدافیا و چەند دانەیەکی تر دروست بون، وە ئەم دەوڵەتە نوێیانە بە هاوکاری وڵاتانی رۆژئاوا سیستەمێکی دیموکراسیان پەیرەو کرد.
یان دەبێت هەڵتەکانێکی بنەرەتی سیاسی دیموکراتی لە عێراقدا بێتە کایەوە و کاریگەری راستەوخۆی لەسەر کوردستان دروستبکات و ئەم دوحیزبە بخاتەوە قاڵبی ئاسایی خۆیان و چەک و پارەیان لەژێر دەسەڵات دەربهێنێت.. یاخود گۆران لە سیستەمی وڵاتانی درواسێ بەرەو دیموکراتیەت روبدات و ئەو گۆڕانە کاریگەری بخاتە سەر کوردستانیش.
یاخود هێزە ئۆپۆزیسۆنەکانی دەرەوەی ئەم دو حیزبە، لەیەک نزیک ببنەوە و هاوپەیمانیەک دروست بکەن و دەنگی زۆرینە بەدەست بهێنن و بێ ئەوان هیچ حکومەتێک دروست نەبێت، ئەوا رەنگە هەر دو هێز ناچاربکرێن هەندێ چاکسازی بکەن.
یان ئەم دو هێزە، بەیەکەوە یان بەتەنها و بە هاوکاری هێزی دەرەوەی دیموکرات، دەست بکەن بە چاکسازی لە هەمو بورەکاندا و ببنەوە بە هێزێک دورلە چەک و پارەو دەسەڵاتی رەها.
دەنا سەد هەڵبژاردنی تر روبدات، تا ئەو کاتەی ئەم دو هێزە چەک و پارەیان لابێت، نابێت چاوەرێی تروسکایی خێر ببین، بۆیە تەزویر بکرێت یان نەکرێت، ئەم پەرلەمان و حکومەتە لەژێر هەژمونی جوت حیزب دەرناچێت، ئینجا لەمدیو دێگەڵە بێت یان لەودیو، پەرلەمان نەك ناتوانێت چاكسازی ریشەیی و قوڵ بكات، ناتوانێت بازگەیەكی سەر رێگاش لابەرێت.
سەرچاوە : سپی میدیا
