سەلیم بەرەكات، شاعیر و ڕۆماننووسێكی كوردی لەدایكبووی ساڵی ١٩٥١ی شاری قامیشلۆیە. تەمەنی منداڵی و سەرەتاكانی گەنجیی لەنیشتیمانەكەی خۆی بەسەربردووە و بەو هۆیەوە شێوە ژیانی كوردانی ئەو پارچەیەی كوردستان لە دەروونیدا چەسپیوە، هاوكاتیش ئاشنای كولتووری ئایینزا و كەمایەتییە نەتەوەییەكانی تری هاوچەشنی ئێزیدی، ئاشووری و ئەرمەنی بووە و سەرجەمیان لەنووسینەكانیدا ڕەنگدەدەنەوە. ساڵی ١٩٧٠ دەچێتە دیمەشق و لە زانكۆی ئەوێ دەست دەكات بە خوێندنی ئەدەبی عەرەبی، بەڵام پاش یەك ساڵ وازدەهێنێت، پاشان دەچێتە بەیروت و تا ساڵی ١٩٨٢ لەوێ دەمێنێتەوە. لەو ماوەیەدا پێنج كتێبی شیعری و دوو كتێبی بیۆگرافی و كتێبێكی یاداشتی ڕۆژانە بڵاودەكاتەوە، پاشان لە ١٩٩٩دا دەچێتە سوید و لەوێ نیشتەجێ دەبێت.
زۆرینەی كتێبەكانی ئەم ئەدیبە لەبارەی مێژووی كورد و دەردەسەری و تەنگژە وجوودییەكانی كوردبوونەوەن، ئەمە لەپاڵ باسكردن و خستنەڕووی كێشە و نەهامەتییەكانی مرۆڤی عەرەبی، ئاشووری، شەركەسی و ئیزیدی لە سنوورەكانی دەوڵەتی سووریادا.
بەبۆچوونی هەریەك لە هالە خەمیس و نەجات ڕەحمان (یەكەمیان هەڵگری دكتۆرای ئەدەب لە زانكۆی بێتلهام و دووەمیان پرۆفیسۆری ئەدەبی بەراورد لە زانكۆی مۆنتریاڵ)، سەلیم بەرەكات لە ڕیزی داهێنەرترین ئەو ڕۆماننووسانەدایە كە تا ئێستا بە زمانی عەرەبی نووسیویانە، ستێفان مایەر لە كتێبە بەناوبانگەكەیدا "ڕۆمانی ئەزموونگەریی عەرەبی: مۆدێرنیزمی ئەدەبیی پاش-ئیستیعماری لە شام"، لای وایە كە بەرەكات "لە ناو ئەوانەدا كە عەرەبن یاخود بە عەرەبی دەنووسن، لە هەمویان زیاتر لە شێوازی ئەدەبی ئەمریكای لاتینەوە نزیكە" و هەروەها بەهۆی شێوازی ئاڵۆز و پڕ وردەكاری و بەلاغەتەكەیەوە، كە لە ئەدەبیاتی كلاسیكەوە بە نوێكردنەوە و گۆڕانكارییەوە وەریدەگرێت، ئەدەبی سەلیم بەرەكات لە قوتابخانەی "كلاسیسیزمی نوێ"وە نزیكە.
لەمڕۆدا بەرەكات خاوەنی زیاتر لە ٥٨ كتێبی بڵاوكراوەیە، كە لە ڕۆمان و دیوانە شیعر و كتێبی بیرەوەری و كۆمەڵە وتار پێكدێن، بەشێكی بەرهەمەكانی وەرگێڕدراونەتە سەر زمانە زیندووەكانی جیهان، وەك ئینگلیزی، فەرەنسی، ئیسپانی و سویدی. خاوەنی خەڵاتی جیهانیی "ماكس جاكۆب"ە و هەروەها یەكێكە لەپاڵێوراوەكانیش بۆ خەڵاتی "بووكەر"ی عەرەبی.
"هەرێمەكانی جنۆكە" یەكێكە لە ڕۆمانە نوێیەكانی ئەو. بەبۆچوونی بەشێكی نووسەر و ڕەخنەگران، ئەم كتێبەی بەرەكات لە ڕیزی كارە هەرە هەستیارەكانیدایە، كە تێیدا شێوازی خەیاڵی و زمانی فەنتازیانەی نووسەر دەگاتە لووتكەی خۆی. ئەم ڕۆمانە كتێبێكی قەبارە گەورەیە و بەرهەمی ساڵی ٢٠١٦ی بەرەكاتە، بەم دواییانە لە لایەن نووسەر و وەرگێڕ زاموا محەمەدەوە كراوە بە كوردی و دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، لەقەبارەی ٧٠٠ لاپەڕەدا، چاپی كردووە و بڵاوی كردووەتەوە. زاموا، بەر لەم بەرهەمەی، خاوەنی دوو كتێبی نووسراو و بڵاوكراوەیە، یەكەمیان كتێبێكی شیعرییە بەناونیشانی "لەرزی عەرش و لەرزی باغیش"، دووەمیشیان كۆمەڵەچیرۆكێكە بە ناوی "مانگ بووە بەژێر لۆچەكانی هەورەوە".
بەهۆی شێوازە جیاواز و زمانە ئاڵۆز و قووڵەكەیەوە، هەروەها بەهۆی ئەو بابەتانەشەوە كە لەسەریان دەنووسێت، سەلیم بەرەكات سەرنجێكی زۆری جیهانی و عەرەبیشی بە لای خۆیدا ڕاكێشاوە و زۆرێك لەنووسەران و ڕەخنەگران لە بارەی بەرهەمەكانی ئەم ئەدیبەوە نووسیویانە. ئەمانەی خوارەوە بریتین لەچەند دێڕێك سەبارەت بە بەرەكات و ئەدەبیاتەكەی، كە لە نووسین و گوتاری دیارترین نووسەرانی كورد و عەرەبەوە وەرگیراون.
شایەتی و بۆچوونی دیارترین نووسەرانی عەرەب و كورد، لە بارەی سەلیم بەرەكاتەوە:
"زمانی عەرەبی لە گیرفانی ئەم شاعیرە كوردەدایە."
-ئەدۆنیس
"لە سەرەتای حەفتاكانەوە، لەوساوە كە سەلیم بەرەكات دیمەنی شیعری عەرەبیی داگیركردووە، ئێمە مژدەی شیعرێكی نوێ و جیاوازمان پێ دراوە."
-مەحموود دەرویش
"سەلیم بەرەكات لە خەونبینێك زیاترە، ئەو خوڵقێنەری خەونەكانە. لە زمانەوانێك زیاترە، ئەو خوڵقێنەری زمانە."
-پۆڵ شائووڵ
"دەقی سەلیم بەرەكات هەردەم قەشەنگ بووە، بە نموونەییبوون و بە كەماڵەكەیەوە قەشەنگ بووە."
-عەباس بەیزوون
"بەرەكات نموونەیەكە قورسە هاوشێوەی هەبێت؛ ئەو هەوڵی گەوهەرناسێكە، دیققەت و وردیی نەشتەركارێك و لێزانیی دەرزییەكە."
-قاسم حەداد
"ئەوەی ماوەتەوە، تەنیا سیحری نووسینی ئازادە، شێتانە و مەترسیدار."
-تاهیر بین جەللوون
"كاتێك سەلیم بەرەكات دەخوێنینەوە، ئەوا ئێمە خودی نهێنییەكان و نەزانراو دەخوێنینەوە. ئەم پیاوە بە فەردانیەتەوە داهێنانی كردووە. سەلیمی هاوڕێم لووتكەیەكە هەرگیز لەبیرناكرێت."
-شێركۆ بێكەس
"مەولا، چیت بۆ ئێمە هێشتەوە؟ دەستت لە شیعر هەڵبگرە."
-نزار قەبانی؛ لە نامەیەكیەوە
"جارێكیان بە سەلیمم گوت، كە تۆ مەزنترین كوردیت لە پاش سەڵاحەدینی ئەیوبییەوە. ئەوەتا ئەمڕۆ بە دڵنیاییەكی زیاتریشەوە ئەو قسەیە دووبارە دەكەمەوە."
-سەعدی یوسف
"هەرێمەكانی جنۆكە" ڕۆمانێكە سەبارەت بەو جنۆكانەی لە چەند هەرێمێكدا دەژین. "زینافیری" یەكێكە لە بەهێزترین ئەو هەرێمانە، كە لەژێر حوكومڕانیی سوڵتان "كاشاجۆ"دایە. ڕۆژێك لە ڕۆژان بوونەوەرێكی سەیرو سەمەرە كە تەواو نامۆیە بە جنۆكەكان و ئەوان هەرگیز مەخلووقی وایان نەدیوە، لە هەرێمی زینافیریدا دەردەكەوێت، بوونەوەرێكی سەیر و نامۆ كە مرۆڤێكی مێیەیە و جنۆكەكان ناوی دەنێن "هایكاهیكسین".
ئەمەی خوارەوە، نمونەیەكە لە وەرگێڕانە كوردییەكەی زاموا محەمەدەوە وەرگیراوە، بۆ ڕۆمانی هەرێمەكانی جنۆكە:
جەژنی باهۆزی شین جەژنێكە بەبێ ئاهەنگگێڕان. ئەو ڕێوشوێنانەی دەیكەن بە جەژن، تایبەتە بە منداڵە مێیەكانی جن. هەموو ساڵێك لە پێگەیشتنی كات بە لقی ڕێكەوتە ڕێكوپێكەكانیەوە وەك نیزامێك، با لەڕۆژئاواوە چەندین گەواڵ لە مێروولەی باڵشین دەهێنێت. گەواڵن لەملاولاوە پاڵ بە گەواڵی دییەوە دەنێن، یەكدی دەبڕن، بە یەكدا دەچن، ئیدی لە هیچ لایەكی هەرێمی زینافیرییەوە ئاسمان نابینرێت. ڕووتەنییە لمەكە لە هەر لایەكەوە، لە هەر دەنكە لمێك و دەنكە زیخێكەوە خوێنی شینی لێ بەردەبێت. سوورایی گڵی قەدپاڵ و قەراغەكانی گردەكە و لووتكە بەرینەكەیشی بە قەڵغانێكی شین دادەپۆشرێن. خانووەكانی شار، كوخت و لانەكانی دێ، پاش ئەو مێروولەبارینە، پێكڕا دەبنە گومەزی بچووكی شین. تەمەنی ئەم شیناییە، بەپێی كاتی جنۆكە، ڕۆژ و نیوێك دەخایەنێت. دواتر گەواڵەكان ئەو مێروولەیەی هێناویانە و باراندوویانە، كۆ دەكەنەوە و دەیبەن. باهۆزێك بەهێزتر لەو باهۆزەی گەواڵەكانی هێناوە بۆ هەرێمی زینافیری، گەواڵەكان پاڵ دەنێت بەرەو باشوور. هەموو شتێك دەگەڕێتەوە نێو قەڵای ڕەنگی خۆی: لمی زۆر كە هەموو جێیەكی داپۆشیوە، گردەكە، لانە و خانووەكان، گۆرانییە نووزەئامێزەكانیش لە گەرووی ژنانی جنۆكەدا.
لەمیانی مانەوە مێروولەدا لەهەرێمی زینافیری، هەر خێزانێك كە جنۆكەیەكی مێیەی چكۆلەی هەیە، منداڵەكەی ناچار دەكات لە بەردەرگای ماڵی خۆیان، لەسەر تاشەبەردێك ڕابوەستێت. دایكەكان، كچەكانیان هەر لە سەریانەوە تا پێیان -پێی كوللە- بە مێروولە دادەپۆشن. مێیە بچكۆلانەكە ناڕوات و نایشجووڵێت. سام و ترس لەو هەموو مێروولەیەی چین چین بەسەر لەشیەوە دەنیشن، لە زاریدا نووزەنووزێك دەچێنێت بەبێ وشە. نووزەنووزێكە دەنگەكەی زیاد دەكات، یان كەم دەكات، بەپێی ڕێژەی هەڵگەڕانەوەی ترس لە دڵیەوە بۆ سەر زمانی. بە درێژایی ڕۆژ و نیوێك لە مانەوەی مێروولە لە سەرزەمینی زینافیری، مێیە بچووكەكە ناوەستێت لە چڕینی دەنگە ترساوەكەی ناخی، بە تۆنێكەوە كە هەندێك جار هاوئاهەنگ، هەندێك جار بێئاهەنگ، هەندێك جار بڵاو، هەندێك جار كز، هەندێك جار بەرز، هەندێك جار لێكدابڕاو و هەندێك جاریش پێوەندە بە پێش و دوای خۆیەوە. ئەو ڕۆژ و نیوەیە مەشقی پێویست، كە گەرووی مێیە بچكۆلەكە ئامادە دەكات، تا بەبێ وەستان گۆرانی بڵێت، هەر لەو چركەساتەوە تا دوایین هەناسەی لمین لە سییەكانی تەمەنیدا.
هەموو ساڵێك، پۆلێك مێیەی نوێ دێنە نێو ئۆركێسترای مەزنی نووزاندنەوە: ئۆركێسترای ژنان كە بە دەنگی بەرز، یان نزم گۆرانی دەڵێن. هەموو ساڵێكیش، پاش تەواوبوونی مەشقی گۆرانیگوتن بە ترس كە گەرووەكان فێری چڕین بكات، سوڵتان كاشاجۆ بۆ داوای وەچە، مێشی وەچەخستنەوە دەخاتە مشتی شیكتانی ژنیەوە: ئەوان لە تۆپە بەردینەكانەوە ڕیزێك منداڵیان خستووەتەوە، بەڵام تەنیا ڕیكمای كوڕیان ماوە و نەمردووە. ئێسكی ئەو منداڵانەیان كە بەر لە پێگەیشتن مردوون، بە هاڕراوی و لەشێوەی ژەهردا وا لە پارچەچەرمی كڵۆمدراودا هەڵگیراوە؛ ژەهرێك كە كاشاجۆ هێشتا دژی كەس بەكاری نەهێناوە. ئەو، جار دوای جار، هەركات گەواڵەكان مێروولەی شینیان بەسەر هەرێمی زینافیریدا باراند، ڕێكەوتی بەختی خۆی تاقی دەكاتەوە؛ بەبێ ئەوەی گوێ بە تەنزەكانی سەر زاری خامیدیسی گەورەی ئەستێرەناسەكان بدات، لە بارەی شاهانێكەوە كە جەژنەكانیان گۆڕیوە، بورجەكانی فەلەك و خوداكانیشیان گۆڕیوە.
سەرچاوە: بنکەی ڕووناکبیری گەلاوێژ
