چیا عەباس
کاتێک باس لە دەسەڵات دەکرێت راستەوخۆ هاوڵاتی کورد پارتی و یەکێتی دێنە بەرچاوی، بەڵام بە تەنیشت و دەوروبەری دەسەڵات چەند هێز و تاقمی تری ناسراو و شاردراوە هەن کە پەرژینەکانی پاراستنی دەسەڵاتن، لە واقعدا دەسەڵاتێکن پێویستە بناسرێن و حسابیان بۆبکرێت.
کاتێک ئاستی متمانەی خەڵک بە دو هێزی بنەرەتی دەسەڵات خۆی لە چارەکێک ناداتو سێیەمیشیان سفر بەدەستەوە، دەبێت پرسیار بکرێت ئەم دەسەڵاتە چۆن راگیراوە، كێ دەیکات و بۆچی؟
پەرژینە قایمە متمانەپێکراوەکەی دەسەڵات زادەی خەبات و قوربانیەکانە لە مێژوی بزافی کوردایەتی، ئەو کادر و تیكۆشەرانەن کە بەئەمەک و دڵسۆزیەوە بەشێک بون لەو مێژوە، هەرچەندە هەڵە و لادانەکان لەو مێژوەدا بەرچاون، بەڵام بەردەوام هەوڵ بۆ پاراستنی لایەنە گەشەدارەکانی دەدەن.دەشێت ئەو خەمخۆرە دڵسۆزانە دەرک بکەن بەوەی بە کەڵەکەبونی نەرێنیەکان لە حوکمرانی و سیاسەتدا ئیتر لایەنە گەشەکان دادەپۆشرێن، لەم سەردەمەشدا و لای نەوە نوێکان نە دەبینرێن و نە لە زهنیاندا پێگەی تایبەتیان دەبێت.
کورد وتەنی: " ئەو نانە نانە ئەمرۆ لە خوانە"، پێگەی زۆربەی تێکۆشەر و پێشمەرگە دێرینە دڵسۆزەکانی ئەو دو هێزە ئەمرۆ بەهۆکاری سوننەتەکانی ژیان، ماندوبون، بێ ئومێدی. گرتنی کونجی قەناعەت، ململانێ ناوخۆییەکان، بەرچاو کاڵبۆتەوە. ژمارەیەکی کەم لە کەسایەتیە ناودارەکانیان ئێستا سەرمایەدارن، خاوەنی کۆمپانیا و پاڵاوگە و تۆری بازرگانی و میلیشیا و راگەیاندن تایبەتیانن، باش تێگەیشتون ئەم دەسەڵاتە تڵپی تەری تیدا نەماوە بۆیە لە سایەیدا چەندیان پێکرابێت بۆ دەسکەوتی خۆیان و خانەوادەکانیان کردویانە، بەشێک لێیان، تایبەت لە ناو یەکێتیدا ئەمسەر و ئەوسەر نێوان کێشە و ململانێکان دەکەن، بە کورت و کوردی مەبەست رازیکردنی هەموانە. هەندێکیشیان هێشتا تموحی سیاسیان لە پێگەی منداڵەکانیان لە ناو حزبەکان و حوکمرانیدا رەنگ دەداتەوە، بەشی بەرچاوی ئەم نەوە تازەیە وەک بڵقی سەر ئاون چونکە زادەی مێژ و خەبات نین و زۆر تەماعکاریشن، بۆیە زو یاخود درەنگ بەرەو داکشان دەرۆن. ئەم هێزە دورەپەرێزەخۆ ماتکردوە پەرژینێکی ناجێگیر و دو دڵی راگرتنی دەسەڵاتە.
بێجگە لە بەشێک لە هێزەکانی ٧٠ و ٨٠ یەکە چەکدارە تایبەتەکانی سەر بە جەمسەرەکانی دەسەڵات قەڵغانی کاریگەرن بۆ پاراستنی ئەو سەرکردە و جەمسەرانە، وەزارەتی پێشمەرگە بەهۆی کێشەکانی نێوان دو هێزی دەسەڵات و نارازیەکانی ناو هێزەکانی پێشمەرگەشوێنی متمانەی دەسەڵات نەماوە کە بتوانن کاریگەرانە بیپارێزێت.
هەندێک لە نەوەکانی خانەوادەکان بە هەقی خۆیان بەرپرسیاریەتیان لە دەسەڵات هەیە، لەو باوەرەدام بونی نارەوای نەوەکانی تر لە جومگەکانی دەسەڵاتدا پرۆسەیەکی پارادۆکسە. لەلایەک روکەشانە دەردەکەوێت کە هێزێکی تۆکمەی یەکگرتو و لێهاتون، لەلاکەی تریشەوە دەرکەوتوە چاوچنۆکی و تەماع و پەلەیی و کێشەکانی نێوانیان ئەوەندە روخساری مێژویی باو و باپیرانیانی روشاندوە کە بونەتە بارێکی زۆر قورس بەسەر میللەت و بنەماڵە و دەسەڵاتیشەوە، هاوکاتیش دیاردەیەکی بەسەرچوە و مایەی تورەیی و نیگەرانی خەڵک و دۆستە راستەقینەکانی کوردیشە. بۆیە رۆڵی ئەم دیاردەیە لە پاراستنی دەسەڵاتدا دو لایەنەیە، هەم دەیپارێزێت و هەروەهاهێدی هێدی کلۆریشی دەکات.
پەرژینێکی تر پاشماوەکانی کۆنە جاش و کوردکوژ و تەواری و سیخور و خۆپەرست و گەنیوەکانی مێژو و تازەهەلکوتوی نەدی و بدی و بەینە میللیەکانن، بەشێکی ئەمانە لە دەزگا هەستیارەکانی دەسەڵاتدا چەقێنراون،وەک پۆلیس و ئاسایش و دژەتێرۆر و بارزگانیەکان و چەند یەکەیەکی هێزەکانی هەشتا و حەفتا، تێیاندایە وەک رۆبۆتیکی پرۆگرامکراو دەبەن و دەخۆن و دێن و دەرۆن و دەبرن و دەکوژن، بەهاکانی کوردەواری و کوردایەتی و ئاینی تێاندا بەدی ناکرێن، ئەم پەرژینە درک و داڵەکەی دەوری مەنزلی دەسەڵاتە و مانەوەشیان پابەندە بە مانەوەی ئەم دەسەڵاتە، بۆیە لە مەقامی یەکەمدا بەرگری لە خۆیان دەکەن.
بێجگە لەوەی دەسەڵات سەدان ملیۆن دۆلاری موڵکی میللەت بۆ خۆی و پاراستنی خۆیدەبات، هاوکاتیش ماشێنی راگەیاندنی هێزەکانی دەسەڵات بەردەوام بە چرینەوەی قەوانە ناسراوەکان هالەیەکی وەهمیان بەدەوری دەسەڵاتدا کێشاوە بەو نیەتەی نەک تەنها پەرژینێکی پاراستنی بێت، بەڵکو بۆ بەپیرۆزکردنیشیان.
بێجگە ئەم پەرژینە ناوخۆییانە چەندین پەرژینی دەرەکی بەرچاو و وەهمی تریش مانەوەی ئەم دەسەڵاتەیان تا ئەم چرکەیە راگرتوە. ئەمانە کێن و بۆ ئەوە دەکەن؟
سەردەمی لێدانی عێراق لەلایەن هاوپەیمانانەوە لە زریانی بیاباندا ئەمریکا شەرەکەی لە خەیمەکەی سەفوان دژ بە سەدام راگرت، لەو بەینەدا مام جلال لە رێگای گەرانەوەی بۆ وڵات سەردانی هۆڵەندای کرد، بۆی باس کردین لە چاوپێکەوتنی لە گەڵ وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لەو سەردەمەدا، دۆگلاس هێرد، لێی پرسیوە بۆچی تا بەغدا نەرۆشتن و سەدامیان نەروخاند. لەوەڵامدا گوتویەتی: تا دوا دلۆپ سەدام دەدۆشین، کەهیچی نەما ئیتر پیویست بە مانەوەی نامێنێت.سەرەرای جیاوازی بنەرەتی نێوان دەسەڵاتی سەدام و ئەم دەسەڵاتەی هەرێم،پێدەچێت رۆژئاوا بەو پێوەرەی خۆی سەیری دەسەڵاتی ئێستای کوردیش بکات!
بەڵی رۆژئاوا لە گەڵ کوردی باشور وایکردوە، لەسەردەمی کڵنتۆنەوە دۆسیەی کوردی عیراقی رادەستی تورکیا کراوە، لەژێر فشاردا کوردی وەک پارێزەری یەکپارچەیی و سەرەوەری عێراق بەکارهێناوە، وێرای چەند دەستکەوتێکی کاتی چەمکی سازانی بەسەر کورد لە عێراق سەپاند، بەهەمو توانایەوە شکستی بە پرۆسەی ریفراندۆم هێنا، زۆر بەئاگایی و چالاکانە رۆڵیان لە کارەساتەکانی ٣١ ئۆگۆست و ئۆکتۆبەر دیارە، کوردی دژ بە داعش بەکارهێنا و پاداشتەکەشی دوای شکستی سەربازی داعش رادەستکردنی کەرکوک و ناوچەدابراوەکان بو بە بەغدا. لە ڕیکەوتنی ئەمنی لەگەڵ عیراقدا زۆر برگەی مەترسیدار بۆ کورد چەسپاوە، لە گەڵ ئەمانەشدا و سەرەرای رەخنە و تێبینی زۆری لەسەر ئەدای حوکمرانی هەرێم بەڵام هێشتا پیویستی بەدەسەڵاتی کوردی هەیە وەک هێزێکی گەورە بۆ سنوردارکردنی نفوزی ئێران و شیعە، فشارەکانی بۆ بەناو یەکگرتنی هێزەکانی پێشمەرگە لەبەر خاتری چاوی کاڵی کورد نیە، بەڵکو وەک هێزێکی گەورەی خاوەن ئەزمون و شەرکەر بخاتە ژێر رکێفی خۆی، هاوکاتیش بۆ تێکدانی دارشتنەوەی جیۆپۆلیتیکی دنیا لەلایەن روسیا و چین و ئێران و هاوپەیمەنەکانیان کە ئێران و پاکستان و تورکیا و کەنداو و عیراق چەقی جەمسەرە باکورەکەی ئەو دارشتنەوەیەن. بەرامبەر راگرتنی فرۆشتنی نەوتی هەرێم لەژێر فشاری چەند وڵاتێکی عەرەبی لە ئۆپێک بێدەنگانە رەزامەند بو، ئەمانە و چەندین کار و هەڵوێستی تر دەیسەلمێنن ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی کورد و دەسەڵاتی هەرێم دەدۆشن، دەسەڵاتیش زۆر لاواز و بێ ئیرادە هەنگاو بە هەنگاو بەرەوە دواوە دەکشێت، لە دوریانێکی زۆر هەستیار و مەترسیداردا گیرساوەتەوە، ئیرادە و خواستی کورد باڵادەست دەبن یاخود پاشکۆیەتی بۆ روداوەکان بەردەوام دەبێت!
وڵاتانی دراوسێ. تایبەت تورکیا و ئێران، هەرێم وەک باخچەی پشت ماڵیان دەبینن و دەسەڵاتەکەشی وەک باخەوانەکەی. لە هێرشەکانی داعش بۆ سەر باشور تورکیا بێدەنگ و دڵخۆشیش بو، ئێران ئیدیعای پاراستنی هەرێمیکردوە و دەشیکات.
ئێستا تورکیای ئەردۆگان بە زەبری چەک و شەر " گۆڵشەنی باخەکەی پشت ماڵی بەدەردی گوڵخەنی دۆزەخ بردوە". ئێران بەردەوامە لە داواکاریە موزعجەکەی بۆ دەستەمۆکردنی هێزە تێکۆشەرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە باشور، بەرێگەی دەسەڵاتی شیعەی هاوپەیمانی ئێران لە بەغدا هەرێمی گەمارۆ داوە.
قەدەری ئەزەلی باشورە ئەمجۆرە دراوسێیانەی هەیە، ئەوانیش لە بوارەکانی بازرگانی، ئاسایش، هەواڵگری زۆر لەم دەسەڵاتە سودمەندن، گەر ئەم دۆخە هەروا بمێنێتەوەئەوا ئەم دەسەڵاتە لە کورسی حوکمرانیدا رادەگرن.
باوەر دەکەم هیچ پێویست ناکات بڵێم دەسەڵاتی شیعە و شۆڤینزمی عەرەبی لە عێراق دەسەڵاتێکی ناجێگیر و لاوازی وەک ئەوەی هەرێمی پێویستە تا هێدی هێدی و بەزەبری هێزی نەرم و توندیش کوردستان بخاتەوە ژێر دەسەڵاتی فعلی خۆی.
لە دەسەڵاتە راستگۆکانی دنیادا میللەت پەرژینە پۆڵاییەکەی پاراستنیەتی، با ئاورێکیان لێبدەینەوە و شتێک لییان فێربین.
سەرچاوە : سپی میدیا
