پێویستی سیاسه‌ت له‌ چاویلکەی کوردستانییەوە

فەریبا محەمەدی

ئەوەی كورد ساڵانێكی دوور و درێژە بۆ دەستەبەركردنی مافی رەوای خۆیان و سەروەری بە سەر خاك و نیشتمانیاندا خەبات ئەكەن مێژوویەكی گەلێک دووری هەیە و تا ئێستاشی لە گەڵ بێ نە تەنیا خاوەن دەوڵەت نین، بەڵكو هێشتا لە شەڕی مان و نەماندان لە گەڵ داگیركەران. حزب و لایەنە سیاسیەكانی كوردستان لە هەموو بەشەكان خاوەن پرۆگرام و تاكتیكی سیاسی جیاوازن بۆ چارسەری ئەم پرسە. بەڵام لێرە مەبەستی من زیاتر رۆژهەڵاتی كوردستانە. ده‌مه‌وێ زوومی ئه‌م نووسینه‌م  له‌ سه‌ر پێویستی سیاسه‌ت له‌ رۆژهه‌ڵات بێ.

یەكەم: ئەوەی كە خاڵی هەرە لاوازی بزووتنەوەی رەوا و رزگاریخوازانەی كوردستانە، نەبوونی كۆدەنگی و بەرەیەكی یەكگرتووە هەم بۆ رووبەڕوو بوونەوە‌و بەرەنگاری لە گەڵ دوژمن و هەم روو بە ناوەندە نێونەتەوەییەكان. بوونی مەیل و هزر و شوناسی جیاواز لە كوردستان زیاتر لە هەر كاتێ خۆی دەردەخا و بۆیە هیچ حزب و لایەنێك ناتوانێ بە تەنیا هەڵگری ئەو جیاوازیانە بێ، بەڵكو وێڕای بە رەسمی ناسینی جیاوازیەكان و بوونی گوتارێكی هاوبەش‌، هەوڵدانێكی جددی بۆ بنیاتنانی بەرەیەكی بەرفراوان ‌و پێكهاتوو لە حزب و لایەنە سیاسیەكان، تا بتوانێ لە رێگەی ئەم بەرە یان ناوەندەوە ستراتیژییەكی هاوبەش لە سەر هەندێ بنەمای سەرەكی بۆ رێبەری بزاڤەكە و سەرخستنی پرسی نەتەوەیی هەبێ. لە شۆڕشی ژینا بە روونی بینرا. ئەم خاڵە لاوازە ماڵی كوردی وێران كرد و نەیتوانی لە ئاست ئەو ورە و خەباتە شۆڕشگێرانە بێ كە نەوەی نوێ و بەتایبەت ژنان رێبەریان دەكرد. بە بێ وەها ناوەندێكی یەكگرتوو و داڕشتنەوەی گوتارێكی كوردستانیی هاودەنگ ناتوانین لە بەرانبەر دوژمنێكی هار و ملهوڕی وەك كۆماری ئیسلامی ‌و لەهەمانكاتدا پاش رووخانی ئەم رژێمەش قورسایی تەواوی بزووتنەوەكە بخەینە ئاراستەی وەدیهێنانی مافە رەواو راستەقینەكانی گەلی كورد.

دووهەم: حزب و لایەنە سیاسیەكانی كوردستان كە پێگە جەماوەریەكەیان لە كوردستانە و هەڵقوڵاوی ناو ئەم كۆمەڵگایەن و لەوێیەوە هێز دەگرن، دەبێ "كوردستان" تەوەری سەرەكی بیركردنەوەو داڕشتنی سیاسەتەكانیان بێ و لە بەرژەوەندی خەڵكی كوردستان ‌و وەدیهێنانی مافەكانیانەوە بڕواننە رەوتی رووداوەكان ‌و یان بچنە ناو بەرەیەكی سەرتاسەری لە گەڵ لایەنەكانی دیكەوە. هیچ تاك و گروپێ، به‌ ته‌نیا ناتوانێ و نەیتوانیوە نوێنەرایەتی هەموو خەڵكی كوردستان بكات و بەشداری هاوپەیمانی و بەرەیەك لە گەل لایەنەكانی دەرەوەی كوردستان بكات. بە حوكمی ئەوەی كە  خاوەن ئەو قورساییە نییەو لەهەمانكاتتدا نوێنەری تاقانەی شۆڕشەكەش نییەو لە روویەكی دیكەشەوە  لە دنیای دەرەوەش بە جیدی وەرناگیرێت

 حزب بەشێكە لە كۆمەڵگا و ئامرازێكە بۆ گەیشتنی خەڵك بە دەسەڵات، هەر بۆیە گرنگە و زۆریش پێویستە كە دانیشتوانی كۆمەڵگا ئاگاداری سیاسەت‌و بۆچوونەكانی حیزبە دڵخوازەكەی خۆی بێت جگە لە هەندێ پرسی ئەمنیەتی و ناوخۆیی حزب( بەهۆی ئەوەی حزب لە تاراوگەیە) كۆی ئەو پرسانەی دیكە كە راستەوخۆ پەیوەندی بە بەرژەوەندی گشتیەوە هەیە دەبێ بە ئاشكرا بوترێت و لە بازنەیەكی قەتیسكراوی رێبەرایەتی حیزبەكاندا نەمێنێتەوە

سێهەم: ستراكتۆر و پێكهاتەی حزب لە سەردەمی ئێستا زۆر گرنگە و چیتر شێوازی كۆنی رێكخستن‌و چارتی حیزبی لەسەر بنەمای حیزبی پۆڵایین‌و بوونی تاكەكەسی هەمیشەیی وەك رێبەرو دەمڕاستی حیزب‌و بەهێزبوونی كلتووری پیاومەزنی لەو پێكهاتەو چوارچێوەدا وڵامدەرەوەی گۆڕانكارییەكانی ئەمڕۆی كۆمەڵگای كوردستان و بەتایبەتی نه‌سڵی نوێ نییە. "هاتنە مەیدانی بوێرانەی ژنانی كورد و چوونە سەرەوەی خواستی ژنان بۆ دەورگێڕانی زیاتر لە كاروباری سیاسی دەبێت وەك خاڵێكی جەوهەری ئەو گۆڕانە لەبەر چاو بگیرێت". وەك بە كورتی ئاماژەی پێدرا ئەوەیكە یەك كەس زیاترین دەسەڵات و بڕیاری سیاسی و ماڵی و تەشكیلاتی لە لابێ، نیشانیداوە كە گەندەڵی و قۆرخكردنی هەموو جومگە‌و دەسەڵاتە حزبیەكان بەدوای خۆیدا دەهێنێ و لە ئاكامدا دەبێتە هۆی دابڕان و لێكترازان كە نموونەكەی لە هەموو حزبەكان هەیە. سكرتێری هەمیشەیی و نەگۆڕ سیمایەكی نادیمۆكراتیكی بە حزبەكانی كوردستان بەخشیوەو تا ئێستا دەرفەتی ئاڵوگۆڕی دەسەڵات تەنانەت لە ناو خودی پیاوانیشدا نیە چ بگات بە ژنان. نەرەخساندنی دەرفەت بۆ ژنان و یان دووپات بوونەوەی كلتور و سیستەمی پیاوسالاری كە كۆسپی سەرەكیە لە بەردەم ژناندا لە نێو حزبەكاندا بە ئاشكرا دەبیندرێ‌ و كەمترین ژن لە ئاستی ناوەندی بڕیاردایە. پاساو هێنانەوە بۆ بەشداری كەمی ژنان یان نەبوونیان بە تایبەت لە كۆڕ و كۆبوونەوە سیاسیەكاندا، حزبەكانی لە توانایی و هێزی ژنان زیاتر بێبەش كردووەو ئەم هۆكارەش لەمەودوا دەبێتە رێگریه‌ك لەبەردەم حیزبەكاندا كە چیتر نابێت ئەو مافە بەخۆیان بدەن كە خۆیان بە پێشەنگی كۆمەڵگا بزانن. شۆڕشی ژینا بە دروشمی "ژن، ژیان، ئازادی" جارێكتر جەختی لە سەر پرسی یەكسانی و گۆڕینی عەقلیەتی پیاوسالاری كردەوە و روونترین پەیامی خۆی گەیاند. ئەمڕۆ ژنان و لەهەمان كاتیشدا كویر فێمنیستەكان یان پەلكە زێڕینەكان كە زیاترین هەڵاواردن و ستەمیان بەرانبەر كراوە ناكرێ پشت گوێ بخرێن و گرنگیان پێنەدرێت.

چوارەم: حزب بەشێكە لە كۆمەڵگا و ئامرازێكە بۆ گەیشتنی خەڵك بە دەسەڵات، هەر بۆیە گرنگە و زۆریش پێویستە كە دانیشتوانی كۆمەڵگا ئاگاداری سیاسەت‌و بۆچوونەكانی حیزبە دڵخوازەكەی خۆی بێت جگە لە هەندێ پرسی ئەمنیەتی و ناوخۆیی حزب( بەهۆی ئەوەی حزب لە تاراوگەیە) كۆی ئەو پرسانەی دیكە كە راستەوخۆ پەیوەندی بە بەرژەوەندی گشتیەوە هەیە دەبێ بە ئاشكرا بوترێت و لە بازنەیەكی قەتیسكراوی رێبەرایەتی حیزبەكاندا نەمێنێتەوە، لەهەمانكاتیش ئەبێ گوێ لە فیدبەك و رەخنەكانیش بگیردرێت و كاریگەری و رەنگدانەوەی هەبێ لە سەر هەڵوێست و چالاكییەكانی دواتری حیزبە سیاسیەكان. ئەوەیكە بەشێكی زۆر لە چالاكان و تێكۆشەرانی سەربەخۆ و حزبی لەرووی ناچارییەوە لە دەرەوەی وڵات دەژین نابێ بە بیانووی ئەوەی "ئێمە سیاسەت بۆ ناوخۆ ئەكەین"پشت گوێ بخرێن و پرس و رایان پێنەكرێ. ئاكادیمێسیەن، رۆژنامەنووس، چالاكانی ژنان، كویر فێمنیستەكان، سیاسی و مەدەنیەكان و .... هەموو مافی خۆیانە چاوەڕوانیان لە حیزب‌و لایەنە سیاسیەكان هەبێت‌و لەهەمانكاتدا لەگۆشەنیگای خۆیانەوە رەخنە لە سیاسەت و كردەوەی حزبەكان بگرن ‌و بەشێوەیەكی ئازادانە راوبۆچوونی خۆیان لە كاناڵە جیاوازەكانەوە بگەیه‌ننە سەركردایەتی حیزبە سیاسیەكان. حزبێكی جەماوەریش بە گوێگرتن و پرس و ڕا گۆڕینەوە لە گەڵ ئەو توێژ و چینانە دەتوانێ هەم زیاتر جەماوەری بێتەوەو هەم هەڵگری بیر و مەیلە جیاوازەكانی نێو كۆمەڵگا بێ. داخراوی حزبەكان و كەڵك وەرنەگرتن لە خەڵكی لێهاتوو و شارەزا یان راوێژ نەكردن لە گەڵیان، كەلێنێكی گەورەی لە نێوان خەڵك و حزبدا دروست كردووە كە رەنگدانەوەی لە سیاسەت و كردەوەكانیشاندا بووە.

پێنجەم: پرسی سەربەخۆیی كوردستان ئەمڕۆ لە خەونی شاعیرانەوە بووە بە هزر و گوتارێك (گەرچی هێشتا زۆری ماوە خۆی فۆرمولە بكات) لە نێو بەشێكی بەرچاو لە خەڵك و روناكبیران و نەوەی نوێ. ئەم پرسە چیتر ناكرێ لە ژێر ناوی جارێ كاتی نیە و كورد ناتوانێ خۆی بەخێو بكات و ... پشت گوێ بخرێت و تەنیا وەك خەون و دروشمێ لە لایەن حزب و رێبەرانی سیاسی باس بكرێت. بەڵكو دەبێ بە بێ هیچ شەرم و راڕاییەك بەرگری لەم مافە رەوایەی خەڵكی كوردستان بكەن كە هەمان دیاریكردنی مافی چارەنووسە. ئەركی سەرشانیانە تا لە رێگەی ئامرازە حزبیەكان بە تایبەتی میدیاوە هزری سەربەخۆیی و تێپەڕبوون لە كۆلۆنیالیزم و ئیرادەی نەتەوەیی بەهێز بكەن. خاڵی هەرە گرنگیش ئەوەیە كە پرسی سەربەخۆیی یان نەتەوەیی نابێ لە بەرانبەر باقی پرسەكانیتر دابنرێت، بەڵكوو دەبێ  هاوتەریب‌و بگرە بەهێزتر بەرێوە بچێت. دادپەروەری كۆمەڵایەتی، یەكسانی رەگەزی، ئازادی رادەربڕین و دێمۆكراسی و قەبوڵكردنی جیاوازیەكان و تلۆرانس و ... وەك هەركۆمەڵگایەكی دیكە پێویستییەكانی كۆمەڵگای كوردستانیشە. بێگومان روانینی تاك رەهەندی‌و گرنگیدان‌و بایەخ پێدان  بە یەك پرس هەڵەیەكی كوشندەیە.

لە کۆتاییدا بەو ئاکامە دەگەین کە کوردستان پێویستی بە گوتار و ستراتیژییەکی نوێیە کە لە چاویلکەی کوردستانیبوونەوە بڕوانێت بۆ پرسە جۆراوجۆرەکان، بتوانێ خۆی فۆرموڵە بکات و بەرنامەی بۆ دارێژێت، بە جۆرێک کە هەم کۆمەڵگای مەدەنی ناوخۆ، چالاکانی دەرەوەی وڵات و لایەنە سیاسیەکان بگرێتەوە. ئه‌مه‌ش وا ده‌كات كه‌ هه‌مووان خۆیان لەو ستراتیژی و گوتارە تازەیەدا ببینەوەو بەرژەوەندی گشتی کورد ببێتە ئەجێندای کاریان.

کوردستان لە چەقی ئاڵۆزترین ناوچەی رۆژهەڵاتی ناڤیندایە کە هێشتا گیرۆدەی نەریت، ئایین، خێڵ و سیستەمی پیاوسالاری و شەڕ و ئاوارەییە، شۆڕشی ژینا بە هەوڵدان بۆ تێپەڕبوون لەم چەقبەستووییە، تێکۆشاوە شوناسە جۆراجۆرەکان لە کوردستان لە پاڵ یەک و بە بێ جیاوازی کۆ بکاتەوە و هەنگاوی بەرەو تێک شکاندنی هەموو ئەو پێکهاتانە ناوە کە بەربەستن لە سەر رێی رزگاری تاک و داماڵینی بیری دواکەوتووانە لە خۆی. 

بۆیە بوونی گوتار و ستراتیژییەک بە خوێندنەوەی ئەمرۆیی و بە لە بەرچاو گرتنی گشت ئەم گۆرانکارییانە بۆ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان لە ئێستادا پێویستییەکی حاشاهەڵنەگرە.

سەرچاوە : دامەزراوەی چار