کانی کوردستان
هەرچەندە سزادان کارێکی باو بووە بۆ ڕاستکردنەوەی ڕەفتارەکان، وەتائەمڕۆش ئەم دیاردەیە وەک چارەسەری پەروەدەی خێزانی وپەروەدەیی لەهەندێ کۆمەڵگادا بەزەقی دەبینرێ .
بەڵام پرسیارێک دێتە ئاراوە کە ئایا سزادان، چ جەستەیی بێت یان سۆزداری، کاریگەری ڕاستەقینەی لەسەر منداڵان هەیە؟
ڕوونە ئەو منداڵانەی کە مامەڵەی توندیان لەگەڵ دەکرێت، دەتوانن لە داهاتوودا ڕووبەڕووی کێشەی تەندروستی دەروونی ببنەوە، وەک دڵەڕاوکێ و خەمۆکی و کێشەی ڕەفتار.
توێژینەوەکان ئەوە دەردەخەن کە ئەو منداڵانەی سزا دەدرێن، چ لە ڕووی سۆزدارییەوە بێت یان جەستەیی، گۆڕانکاری لە چالاکییەکانی مێشکدا نیشان دەدەن کاتێک بەرکەوتەی هاندەرەکان دەبن کە ئاماژەن بۆ مەترسییەکی ئەگەری ژینگەیی. ئەمەش ئەوە دەردەخات کە سزا ڕەنگە کاریگەری لەسەر وەڵامدانەوەی مێشک هەبێت بۆ هەڕەشەکانی ژینگە و بەشدارە لە دروستبوونی ڕەفتاری شەڕانگێزی.
بەراوردکردنی سزا و دیسپلین:
ئامانجەکە:
سزا: تیشک دەخاتە سەر تۆڵەسەندنەوە و زیانگەیاندن بە تاک لەسەر هەڵەکانی.
دیسیپلین: ئامانجی فێرکردن و ڕێنماییکردن و بەهێزکردنی ڕەفتاری بەرپرسیارانە.
پرۆگرامی خوێندن:
سزا: بریتییە لە سەپاندنی سزا بۆ ڕەفتارێکی دیاریکراو لەگەڵ جەختکردنەوە لەسەر ئازارەکانی تاک.
دیسیپلین: گرنگی بە گۆڕانی درێژخایەنی ڕەفتار دەدات لەڕێگەی پەرەپێدانی هەستکردن بە بەرپرسیارێتی و فێربوون لە هەڵەکان.
کاریگەری درێژخایەن:
سزا: لەوانەیە ببێتە هۆی ناڕەزایی و گرنگیدان بە دوورکەوتنەوە لە سزا بەبێ تێگەیشتن لە هۆکارەکان.
دیسیپلین: بەدوای گۆڕینی درێژخایەنی ڕەفتاردا دەگەڕێت بە پشتگیریکردنی خۆڕێکخستن و گەشەکردنی تاک.
پەیوەندیکردن:
سزا: لەوانەیە کەشێکی نەرێنی دروست بکات و بە ئارەزوومەندانە دەربکەوێت.
دیسیپلین: بریتییە لە پەیوەندی کراوە و ڕوونکردنەوەی یاسا و دەرئەنجامەکان بە شێوەیەک کە هەستکردن بە بەرپرسیارێتی بەرەوپێش ببات.
دروستکردنی پەیوەندی:
سزا: ڕەنگە پەیوەندییەکان گرژ بکات ئەگەر وەک دادپەروەرانە هەست پێنەکرێت.
دیسیپلین: پشتگیری لە پەیوەندییە ئەرێنییەکان دەکات بە ڕەخساندنی دەرفەت بۆ فێربوون و گەشەکردن و تێگەیشتن.
كات:
سزا: زۆرجار باس لە ڕەفتاری دەستبەجێ دەکات بەبێ ڕەچاوکردنی گەشەکردنی درێژخایەنی تاکەکەس.
دیسیپلین: ڕێبازێکی گشتگیر دەگرێتەبەر بە لەبەرچاوگرتنی گەشەکردنی کەسایەتی بە تێپەڕبوونی کات.
لە کۆتاییدا دەگەینە ئەوئەنجامەی کە دیسیپلین دەتوانێت کاریگەرتر بێت لە ڕێنماییکردنی منداڵان بەرەو ڕەفتاری بەرپرسیارانە و پێشخستنی ژینگەیەکی ئەرێنی و ڕێزدار. بێشک ئەوە شۆڕدەێتە خوارەوە بۆ ڕەچاوکردنی تاکەکەسی وخێزانی وتاناو کۆمەڵگاش لەڕوی کەسایەتی بەهێزو وگۆشکراو بە بژاردەکانی کولتووری خێزان .
بۆیە باشتر وایە سەرنجەکان چڕببنەوە لەسەر دروستکردنی پەیوەندی بەهێزوچاندنی باوەڕ بەخۆبوونی کاریگەر و ڕێنماییکردنی منداڵان بە تێگەیشتن و چاودێری.
