دیالۆگی نیشتمان ..
گەشتێک بە ئاڵۆزییەکانی تێکەڵاوی کلتورەکانی پەنابەران لە ئەڵمانیا: بانگەوازێک بۆ مرۆڤایەتی
ئەڵمانیا لە مێژە چرای ئازادی بووە، پەناگەی بۆ ئەو کەسانە دابین کردووە کە لە شەڕ و گۆشەگیری و سەختی هەڵدێن. لێشاوی پەنابەرانی وڵاتانی ئیسلامی عەرەبی کە بە هیوای ژیانێکی باشتر پاڵپشتی دەکرێت، بەڵگەی پابەندبوونی ئەڵمانیایە بە ئازادی بیروباوەڕ و ئایین. بەڵام ئەم هەوڵە مرۆییە تەحەددیاتیشی لەگەڵ خۆیدا هێناوە کە پێویستیان بە ڕەچاوکردنی ورد و مامەڵەکردنی هەستیار هەیە.
پەستانی یەکگرتن
بەخشندەیی ئەڵمانیا لە کردنەوەی دەرگاکانیدا بووەتە هۆی ئەوەی کە دانیشتووانێکی هەمەچەشن بە پلەی جیاواز لە تێکەڵاوبوون . لە کاتێکدا زۆرێک لە پەنابەران ژیانی نوێیان لە باوەش گرتووە، فێربوونی زمان و دۆزینەوەی کار و بەشداریکردن لە کۆمەڵگادا، هەندێکی دیکەش لەگەڵ ئەم داواکاریانەدا خەبات دەکەن. بۆ هەندێک، گواستنەوە لە وڵاتی خۆیانەوە بۆ ئەڵمانیا، گۆڕانکارییەکی بەرچاوی کولتووری و ئایدیۆلۆژییە، کە دەبێتە هۆی گرفتی گونجاندن لەگەڵ شێوازێکی نوێی ژیاندا.
کەمینەیەک لەناو ئەم گروپەدا، لەوانە توندڕەوەکانی وەک هاوسۆزانی داعش یان کوتلە ناسیۆنالیستەکانی وەک گورگە خۆڵەمێشیەکانی تورکیا، تەحەددایەکی جددیتر دەخەنە ڕوو. ئەم تاکانە ئایدۆلۆژیاگەلێک لەگەڵ خۆیان دەهێنن کە لەگەڵ بەها دیموکراسیەکانی ئەڵمانیادا ناکۆکە، کە ئەگەری هەیە مەترسی لەسەر هاوسەنگی کۆمەڵایەتی دروست بکات. بوونی ئەوان نەک تەنها نیگەرانییەکان لەبارەی ئاسایشەوە بەڵکو گەلێک باس لەبارەی تێکەڵاوی کلتورە جیاوازەکان ویەکگرتوویی کۆمەڵگەی فرە کولتوری ئەڵمانیاشەوە دەوروژێنێت.
فشارە ئابوورییەکان و بەریەک کەوتنی کۆمەڵایەتی
ئەو واقیعە ئابوورییانەی ڕووبەڕووی زۆرێک لە پەنابەران دەبنەوە، چینێکی دیکەی ئاڵۆزی زیاد دەکەن. لەگەڵ بەرزبوونەوەی تێچووی ژیان، بەشێک لە پەنابەران کێشەیان هەیە بۆ دۆزینەوەی کارێکی سەقامگیر، پشت بە یارمەتی بێکاری و پاڵپشتی دارایی بۆ منداڵەکانیان دەبەستن. لە کاتێکدا ئەم تۆڕە سەلامەتیانە زۆر گرنگن، بەڵام ئەو تێڕوانینەی کە هەندێک لە پەنابەران هەوڵی یەکگرتن نادەن- بە فێرنەبوونی زمانی ئەڵمانی، کارنەکردن، یان گۆشەگیرکردنی خۆیان- دەتوانێت ناڕەزایی لەنێو دانیشتوانی ناوچەکەدا سووتەمەنی پێبدات.
ئەم ناڕەزاییە گشتگیر نییە، بەڵکو گەشە دەکات. ترسێک هەیە کە کردەوەی چەند کەسێک وێنەی زۆرێک لە پەنابەرە ماندووەکان لەکەدار بکات کە بەشدارییەکی ئەرێنی لە کۆمەڵگادا دەکەن. نەبوونی یەکگرتن لەلایەن هەندێکەوە، لەگەڵ ئەو بارگرانییە ئابوورییەی کە وا هەست دەکرێت دەیسەپێنن، مەترسی قووڵبوونەوەی دابەشبوونەکان لەناو ئەڵمانیادا هەیە.
مەترسی سەرهەڵدانی توندڕەوی وشکستی تێکەڵاوبوون ویەکگرتن دەتوانێت ببێتە هۆی سووڕێکی مەترسیداری ڕادیکاڵبوون. گروپە توندڕەوەکان، چ لە دانیشتوانی پەنابەر یان ئەڵمانی ڕەسەن، دەتوانن ئەم گرژیانە بقۆزنەوە، ئەمەش دەبێتە هۆی زیادبوونی جەمسەرگیری. بوونی توخمە توندڕەوەکان لە نێو پەنابەراندا دەتوانێت سووتەمەنی بۆ کوتلە توندڕەوەکانی ناو ئەڵمانیا دابین بکات، کە ڕەنگە ئەم پرسانە بەکاربهێنن بۆ وروژاندنی ترس و بەدەستهێنانی پشتیوانی لە هەڵبژاردنەکاندا.
ئەم سیناریۆیە بۆ ئەوانەی باوەڕیان بە بەهاکانی مرۆڤایەتی و دیموکراسی هەیە، مەترسیدارە. جەخت لەسەر گرنگی چارەسەرکردنی ڕەگ و ڕیشەی ئەم ناڕەزایەتییە دەکاتەوە- چ لەناو کۆمەڵگەی پەنابەران و چ لەناو کۆمەڵگەی بەرفراوانی ئەڵمانیادا.
بانگەوازێک بۆ چارەسەری بەسۆز لەبەرامبەر ئەو تەحەددایانەی کە تێکەڵاوبوون ویەکگرتنی پەنابەران لە ئەڵمانیا دەیخاتە ڕوو، بەرچاون، بەڵام سەرکەوتوو نین. چارەسەرەکان دەبێ ڕەگ و ڕیشەی لە بەزەیی و تێگەیشتن و پابەندبوون بەو پرەنسیپانەدا بێت کە لە مێژە ئەڵمانیایان وەک نەتەوەیەکی ئازادی و دەرفەت پێناسە کردووە.
یەکەم: پێویستە جەختێکی بەهێزتر لەسەر بەرنامەکانی یەکگرتن بکرێتەوە کە لە پۆلەکانی زمان تێدەپەڕن، گرنگی بە ئاڵوگۆڕی کولتووری و بنیاتنانی کۆمەڵگا بدرێت. پێویستە پەنابەران هانبدرێن و پاڵپشتی بکرێن بۆ ئەوەی لەڕووی ئابووری و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەوە بەشداری کۆمەڵگە بکەن.
دووەم: دەبێت نیگەرانییەکانی دانیشتوانی ڕەسەن چارەسەر بکرێن. گفتوگۆی کراوە سەبارەت بە تەحەددیات و سەرکەوتنەکانی یەکگرتنی پەنابەران دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ڕەواندنەوەی ئەفسانە و کەمکردنەوەی گرژییەکان. تیشک خستنە سەر بەشدارییەکانی ئەو پەنابەرانەی کە کار دەکەن و باج دەدەن و کۆمەڵگەی ئەڵمانیا دەوڵەمەند دەکەن، لە بەرەنگاربوونەوەی چەشنە چەشنە نەرێنییەکاندا زۆر گرنگە.
لە کۆتاییدا زۆر گرنگە کە لە هەموو لایەکەوە وریا بین لە بەرامبەر سەرهەڵدانی توندڕەوی. پێویستە سیاسەتەکان بۆ ڕێگریکردن لە ڕادیکاڵبوون و بەرەوپێشبردنی بەهاکانی لێبوردەیی و ڕێز و یەکگرتوویی بن.
یەکخستنی پەنابەران لە ئەڵمانیا پرسێکی ئاڵۆزە کە پێویستی بە ڕێبازی نوانس و هەستیار هەیە. لە کاتێکدا کە تەحەددای حاشا هەڵنەگر هەیە، بەڵام دەتوانرێت لە ڕێگەی هەوڵی هاوبەشەوە کە مرۆڤایەتی و چاکەی گشتی لە پێشینەدا بێت، چارەسەر بکرێن. ساتێکی چارەنووسسازە بۆ ئەڵمانیا کە پابەندبوونی خۆی بە ئازادی و گشتگیرییەوە دووپات بکاتەوە، دڵنیابێت لەوەی هەموو ئەوانەی لە سنوورەکانیدا دەژین دەتوانن بە ئاشتی و ڕێزگرتنی یەکتر ئەو کارە بکەن.
