دیالۆگی نیشتمان ..
دەستپێکی سیستەمی دارایی لە هەرێمی کوردستان..دامەزراندنی بانکێکی نیشتمانی
پەرەپێدانی سیستەمێکی دارایی تۆکمە بۆ سەقامگیری و گەشەی هەرێمی کوردستان گرینگە. بە لەبەرچاوگرتنی پەیوەندی ئاڵۆزی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا، دامەزراندنی دامەزراوەیەکی دارایی کە هاوتەریب بێت لەگەڵ هەردوو پێداویستی هەرێمی و یاسا نیشتمانییەکان، پێویستیەکی هەنوکەیی و بنەڕەتییە. یەکێک لەو پێشنیازانە کە سەرنجی هەموانی ڕاکێشاوە، دامەزراندنی بانکی نیشتمانییە بۆ هەرێمی کوردستان.
دامەزراوەیەکی دارایی گشتگیرتر و شەفافتر
حکومەتی هەرێم لەبری ئەوەی پرۆژەیەیەکی گوماناوی وەک "هەژماری من" کە ڕەنگە گرژییەکانی ئێستای نێوان بەغدا و هەرێمی کوردستان گەورەتر کردووە ،..چونکە ئەمکارە سەربە کوڕی گەورەی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستانە ،کە ئێستا دا سەرۆکی حکومەتێکی ماوەبەسەرچووە.. ! پێویستە حکومەتی هەرێم بیر لە چارەسەرێک بکاتەوە کە مەرجە بەرفراوانەکانی حکومەتی فیدراڵی بەدیبهێنێت و لە هەمان کاتدا شەفافیەت و مەرجەکانی هاوئاهەنگی لەگەڵ یاسا نیشتمانییەکان مسۆگەر بکات. دامەزراندنی بانکی نیشتمانی بە شێوەیەکی کاریگەر خزمەت بەم مەبەستە دەکات. ئەم بانکە کە وەک هاوتایەکی هەرێمی بۆ بانکی ناوەندی عێراق پێشبینی دەکرێت، لە ڕووی یاسایی و دامەزراوەییەوە لە چوارچێوەی دارایی عێراقدا یەکدەخرێت، بەمەش پابەندبوون بە ڕێسا فیدراڵیەکان مسۆگەر دەبێت و خزمەت بە بەرژەوەندییەکانی هەرێمی کوردستان دەکات.
گرنگی دامەزراندنی بانکی نیشتمانی
دروستکردنی بانکی نیشتمانی لە هەرێمی کوردستان تەنها پێویستییەکی دارایی نییە؛ هەنگاوێکی ستراتیژییە کە دەتوانێت چەندین سوودی هەبێت:
1- یەکخستنی بانکەکان: بانکی نیشتمانی بانکە گشتی و بازرگانییەکانی هەرێمی کوردستان یەکدەخات، دڵنیای دەدات لەوەی کە سیاسەتی دراوی هەرێم لەگەڵ ستراتیژی دارایی فراوانی عێراقدا هاوئاهەنگ بێت.
2- گۆڕینی دیجیتاڵی: بانکەکە سەرکردایەتی بە ئەلیکترۆنیکردنی سیستەمی بانکی هەرێمی کوردستان دەکات، کارایی و شەفافیەت و مامەڵەی کڕین وفرۆشتن ئاسانتر وڕێژەی دەستڕاگەیشتن بە مامەڵەی دراو بەرز دەکاتەوە.
3- شایستە داراییەکان: ئاسانکاری دەکات بۆ دابەشکردنی شایستە داراییەکان و سەرچاوەکان لە بەغداوە، دڵنیابوون لەوەی هەرێمی کوردستان پشکی شیاوی خۆی لە کاتی خۆیدا و شەفافانە وەردەگرێت.
4- دەستڕاگەیشتن بە قەرز: بە دامەزراندنی ئەم بانکە، هەرێم دەتوانێت باشتر سوود لە قەرزی خانووبەرە، پیشەسازی و کشتوکاڵی وەربگرێت، ئەمەش گەشەسەندن و گەشەپێدانی ئابووری هان ئەدات.
5- سەقامگیری دراو: بانکی نیشتمانی دەتوانێت دۆلار بە ڕێژەی بانکی ناوەندی عێراق دابین بکات، ئاڵوگۆڕی دراو سەقامگیر بکات و پشتگیری بازاڕە ناوخۆییەکان بکات.
6- پەیوەندی جیهانی: بانکەکە سیستەمی بانکی هەرێمی کوردستان بە تۆڕە داراییە جیهانییەکانەوە دەبەستێتەوە، بەمەش حەواڵەی ڕاستەوخۆی دەرەکی " LC "لە ڕێگەی بانک و دامەزراوەکانی دەرەوە دەکرێت.
7- گەڕاندنەوەی متمانە: دامەزراندنی بانکی نیشتمانی دەبێتە هۆی گەڕاندنەوەی متمانە بۆ هاوڵاتیان و بازرگانان و وەبەرهێنەران، ئەمەش ژینگەیەکی ئابووری سەقامگیرتر پەروەردە دەکات.
8- ئەندامێتی بانکی ناوەندی هەرێمی کوردستان: بانکەکە وا دەکات حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەندامێتی لە بانکی ناوەندی عێراق دابمەزرێنێت، ئەمەش دەنگی خۆی لە گفتوگۆکانی سیاسەتی دراوی نیشتمانیدا مسۆگەر دەکات.
9- گواستنەوەی دارایی بە شێوەیەکی ڕێکوپێک: دەکرا بودجەی مانگانە و شایستە داراییەکان بە مووچەی فەرمانبەرانەوە بە ئاسانی لە ڕێگەی ئەم بانکەوە بگوازرێتەوە، ئەمەش دواکەوتن و ناکارایی کەم دەکاتەوە.
10- بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی: بە ناوەندکردن و سیستماتیککردنی تۆمارەکانی داهات و خەرجییەکان، بانکی یارمەتی کەمکردنەوەی گەندەڵی و سپیکردنەوەی پارە و خراپ بەڕێوەبردنی کارگێڕی دەدات.
وەبەرهێنانی زەمانەت: مووچە و پارەکانی دیکەی گشتی لەبری بانکە ئەهلییەکان لە بانکی نیشتمانیدا دەخرێنە بازاڕەوە، ئەمەش ئاسایش و چاودێری زیاتر مسۆگەر دەکات.
دوورکەوتنەوە لە چارەسەرە تایبەتەکان
پێویستی بانکی نیشتمانی زیاتر دەردەکەوێت کاتێک کە کەموکوڕیەکانی چارەسەرەکانی بانکی تایبەت، وەک "هەژماری من" لەبەرچاو دەگیرێت. پشتبەستن بە بانکە تایبەتەکان بۆ پارەی گشتی دەتوانێت ببێتە هۆی پارچەپارچەبوونی سیستەمی دارایی و نەبوونی شەفافیەت و کەمبوونەوەی کۆنترۆڵی دەوڵەت بەسەر سەرچاوە داراییە گرنگەکاندا. حکومەتی هەرێم بە گرنگیدان بە دامەزراندنی بانکی نیشتمانی، دامەزراوە داراییەکانی بە شێوەیەک بەهێز دەکات کە سوودی بۆ خەڵک هەبێت، نەک تەنها بەهێزکردنی بەرژەوەندییە تایبەتەکان.
بانگەوازێک بۆ کردەوە
لە کۆتاییدا دەڵێین، دامەزراندنی بانکی نیشتمانی لە هەرێمی کوردستان تەنیا بەدیلێکی بژاردەیی نییە بۆ پڕۆژە داراییە ئەهلییەکان بەڵکو هەنگاوێکی پێویستە بۆ سەقامگیری و گەشەی دارایی هەرێم. ئەم بانکە وەک ناوەندێکی کارگێڕی بۆ کەرتی بانکی ناوچەکە کاردەکات و دەیبەستێتەوە بە سیستەمی دارایی نیشتمانی و جیهانییەوە. دڵنیای دەدات لەوەی کە چالاکییە داراییەکانی هەرێمی کوردستان بە شێوەیەکی شەفاف و بەپێی یاسا نیشتمانییەکان و لە بەرژەوەندی هاووڵاتیانیدا بەڕێوەدەچن. پێویستە حکومەتی هەرێم ئەم دەستپێشخەرییە لە پێشینەی کارەکانیدا بۆ بنیاتنانی سیستەمێکی دارایی بەهێزتر و خۆڕاگرتر کە پێداویستییەکانی نەوەکانی ئێستا و داهاتوو دابین بکات.
تێبینی : بیرۆکەی ئەم بابەتە لەووتارێکی کاک شاڵاو کۆسرەت ڕەسوڵ ،لەکوردستانی نوێ وەرگیراوە .
