د. ئالان
پڕۆژەی هاوبەشی جیهانی Wendelstein 7-X (W7-X) لەئاڵمانیا پڕۆژەیەکی پێشکەوتووی توێژینەوەی یەکگرتنی ئەتۆمییە و دەکەوێتە شاری گرێفسڤاڵدی ئەڵمانیا لە ژێر چاودێری پەیمانگای ماکس پلانک بۆ فیزیای پلازما (IPP). وەک گەورەترین ئامێری فیوژنی جۆری ستێلاراتۆر لە جیهاندا، W7-X ئامانجیەتی لێکۆڵینەوە لە توانای ستیلاراتۆرەکان بکات وەک بناغەیەک بۆ وێستگەکانی کارەبای فیوژن لە داهاتوودا. ئامانجی سەرەکییەکەی نیشاندانی کارکردنی بەردەوامی پلازمایە، کە پێداویستییەکی گرنگە بۆ بەرهەمهێنانی وزەی تێکەڵاوی پراکتیکی.
IPP.MPG.DE
گرنگی ڕۆڵ وبەشداری ماکس پلانک لە فیزیادا
ماکس پلانک، فیزیازانێکی پێشەنگی ئەڵمانی، بە کارە بنەڕەتییەکانی لە بواری تیۆری کوانتەمدا بەناوبانگە، کە شۆڕشێکی گەورەی لە تێگەیشتنمان لە پرۆسەی ئەتۆمی و ژێر ئەتۆمیدا کردوە. ناساندنی گریمانەی کوانتەم لە ساڵی ١٩٠٠دا بنەمای چەندین پێشکەوتنی زانستی لە سەدەی بیستەمدا دانا. پەیمانگای ماکس پلانک بۆ فیزیای پلازما کە بەرپرسیارە لە پڕۆژەی W7-X، ڕێز لە میراتەکەی دەگرێت بە پێشخستنی توێژینەوە لە فیزیای پلازما و وزەی تێکەڵاو.
ناونانی پڕۆژەکە: Wendelstein 7-X
ناوی "ڤێندێلشتاین" ئاماژەیە بۆ شاخێک لە باڤاریای ئەڵمانیا (بەڕێگایەکی پێچاوپێچ دەچنە سەر شاخەکە ! ). ناوی پڕۆژەکە لە کۆتاییەکانی ساڵانی ١٩٥٠دا ناونراوە، کە ئیلهامیان لە "پرۆژەی ماتەرهۆرن"ی زانکۆی پرینستۆن وەرگرتووە. ناوی "7-X" ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە حەوتەمین ئامێرە لە زنجیرەی وێندێلشتاین، کە "X" هێمای سروشتی تاقیکارییە.
(ویکیپیدیا)
سوودە جیهانییەکانی پڕۆژەی وێندێلشتاین 7-X
پڕۆژەی W7-X بەڵێنێکی بەرچاوی هەیە بۆ بەدواداچوونی مرۆڤایەتی بۆ سەرچاوەی وزەی بەردەوام و پاک. سوودە ئەگەرییەکانی بریتین لە:
پێشخستنی توێژینەوەی یەکگرتن: بە نیشاندانی توانای بەردەوامی کارکردنی پلازما، W7-X بەشداری دەکات لە تێگەیشتنی جیهانی لە پرۆسەکانی یەکگرتن، نزیکمان دەکاتەوە لە بەدیهێنانی یەکگرتن وەک سەرچاوەیەکی وزەی پراکتیکی.
بەرهەمهێنانی وزەی پاک: وزەی تێکەڵاو کەمترین دەردانی گازی گەرمخانەیی بەرهەم دەهێنێت و پاشماوەی تیشکدەرەوەی تەمەن درێژی کەم بەرهەم دەهێنێت بە بەراورد بە ڕیاکتۆرەکانی ئێستای دابەشبوونی ئەتۆمی، کە بەدیلێکی پاکتر پێشکەش دەکات بۆ پێداویستییەکانی وزەی داهاتوو.
ئاسایشی وزە: فیوژن ئایزۆتۆپەکانی وەک دیوتیریۆم و تریتیۆم بەکاردەهێنێت کە زۆرن یان دەتوانرێت لە لیتیۆمەوە بەخێوبکرێن، ئەمەش وابەستەیی بە سووتەمەنی بەردینی سنووردار کەمدەکاتەوە و ئاسایشی وزەی جیهانی بەرزدەکاتەوە.
داهێنانە تەکنەلۆژییەکان: ئەو تەحەددایانەی کە پەیوەندییان بە توێژینەوەی یەکگرتنەوە هەیە، پێشکەوتن لە بوارە جیاوازەکاندا دەباتە پێشەوە، لەوانە ماددە سوپەرکۆندێکتۆرەکان، بەستوو و فیزیای پلازما، لەگەڵ بەکارهێنانی ئەگەری لە دەرەوەی بەرهەمهێنانی وزە.
ئیمکانی پڕۆژەکانی یەکگرتنی ناوخۆیی بۆ خۆبژێوی وزە
لە کاتێکدا کە ئاسۆی دروستکردنی ڕیاکتۆری فیوژنی خۆی هەر شارێک یان گوندێک بۆ بەدەستهێنانی خۆبژێوی وزە سەرنجڕاکێشە، بەڵام وەک ئامانجێکی دوور دەمێنێتەوە. پڕۆژەکانی ئێستای یەکگرتن، وەک W7-X، هەوڵێکی گەورەن کە پێویستیان بە وەبەرهێنانی دارایی بەرچاو و تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو و شارەزایی تایبەتمەند هەیە. ئاڵۆزی و تێچووی پەیوەست بە دروستکردن و پاراستنی ڕیاکتۆری فیوژن وایان لێدەکات کە لەم کاتەدا بۆ جێبەجێکردنی ناوخۆیی ناعەمەلی بن.
بەڵام ئامانجی توێژینەوە و پەرەپێدانی بەردەوام زاڵبوونە بەسەر ئەم تەحەددایانە. بۆ نموونە کۆمپانیای دەستپێشخەری ژاپۆنی Helical Fusion بەنیازە تا ساڵی ٢٠٣٤ یەکەم ڕیاکتۆری فیوژنی دۆخی جێگیر لە جیهاندا بخاتە بازاڕەوە، کە پێشبینی دەکرێت لە ساڵانی ٢٠٤٠دا کارەکانی بازرگانی ئەنجام بدات. ئەم جۆرە دەستپێشخەرییانە ئاماژەن بۆ پێشکەوتن بەرەو بەکارهێنانی پراکتیکی و بەربڵاوتری تێکەڵاوبوون.
ئاژانسی ڕۆیتەرز.کۆم
لە کۆتاییدا، لە کاتێکدا کە پڕۆژەی وێندێلشتاین 7-X نوێنەرایەتی هەنگاوێکی بەرچاو دەکات بەرەو بەکارهێنانی وزەی یەکگرتن، دیدگای ڕیاکتۆرە یەکگرتووەکانی ناوچەیی بۆ کۆمەڵگە تاکەکەسییەکان وەک ئاواتێکی درێژخایەن دەمێنێتەوە. بەردەوامی توێژینەوە و پێشکەوتنی تەکنەلۆژی و هاوکاری نێودەوڵەتی زۆر گرنگن بۆ ئەوەی وزەی تێکەڵاو ببێتە واقیعێکی پراکتیکی و دەستڕاگەیشتن بۆ داهاتووی مرۆڤایەتی.
پێشهاتەکانی ئەم دواییە لە توێژینەوەی وزەی فیوژن
نیویۆرک پۆست
مینی 'خۆری دەستکرد' ژمارەیەکی پێوانەیی نوێی تۆمارکرد - نزیکترین زەوی هاتووە بۆ بەدەستهێنانی وزەی پاکی بێسنوور
٢ ڕۆژ پێش ئێستا
WSJ
چین لە پێشبڕکێی کۆشکی پیرۆزی وزەدا لە ئەمریکا زیاتر خەرج دەکات لە یەکگرتن
٢٠١ ڕۆژ پێش ئێستا
ڕۆیتەرز.کۆم
کۆمپانیای دەستپێشخەری ژاپۆن ئامانجیەتی یەکەم ڕیاکتۆری فیوژنی دۆخی جێگیر لە جیهاندا لە ساڵی ٢٠٣٤دا بخاتە بازاڕەوە
١٤٧ ڕۆژ پێش ئێستا
سەرچاوەکان
Recent Developments in Fusion Energy Research
China Outspends the U.S. on Fusion in the Race for Energy's Holy Grail
Japan start-up aims to launch world's first steady-state fusion reactor in 2034
