محەمەد ئەمین پێنجوینی

شاعیرو نووسەر و رۆژنامەوانی كورد پەروەر محەمەد ئەمین پێنجوێنی لە شارە جوان و خنجیلانەكەی پێنجوین لە دایكبووە، خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی لە پێنجوێن تەواو كردووە بۆ خویندنی دواناوەندی دەچێتە سلێمانی.
محەمەئەمین پێنجوێنی هەر زوو هێشتا قوتابی پۆلی شەشەمی سەرەتایی بووە، هەستی كوردایەتی و نیشتمان پەروەری لە ناخی دڵیەوە روواوە و لە گەل گەنجانی هاوتەمەنی خۆی لە شاری پێنجوێن خەریكی روواندنی روحی كوردایەتی و نیشتمان پەروەری بووە لە ناو گەنجان و هەموو خەڵكی شارەكە، پاش شۆڕشی 14 گەڵاوێژ ساڵی 1958 دەچێتە شاری سلێمانی بۆ خوێندن و لەوێش هەر چالاكی نیشتمان پەروەری دەنوێنێ. پاش هەڵگیرساندنی شۆڕشی ئەیلولی ساڵی 1961 و دەست پێكردنی شەڕ و بۆردمانكردنی هەموو خاكی كوردستان لە لایەن رژێمی ئەوسای عێراق و بەردەوام بوونی شەڕ و گرتن و ئازار و ئەشكەنجە دانی خەڵكی كوردستان، كاك محەمەد ئەمین پێنجوێنی ئەو كات لە قوتابخانەی پیشەسازی دەبێت لە گەل هاوڕێكانی مانگرتنێكی سەرتاسەری لە قوتابخانە ناوەندی و دواناوەندی و خانەی مامۆستانی كوڕان و كچان لە ژیر دروشمی (ئاشتی بۆ كوردستان) دەست پێدەكەن و خۆشی سەركردایەتی و سەرپەرشتی ئەو مانگرتنەی كردووە زۆریش سەرسەخت و زیادە رۆیی كردووە و بووە، بۆیە لە وەزارەتی (معارف)ی ئەوسا بە فەرمانی رەسمی لە خوێندن دوور خراوەتەوە بۆ هەتا هەتایی (فەسل) كراوە. ناوبراو ماوەیەك بێ ئیش و كار دەبێت و لە كۆتایی شەستەكان و سەرەتای حەفتاكان بڕیار دەدات روو لە نووسین و ئەدەب بكات، پاشان دەچێتە بەغدا و چاوی بە نووسەر و رووناكبیر (حلمی عەلی شەریف) دەكەوێت و لە رۆژنامەی هەفتانە (هاوكاری) دادەمەزرێ بە پارچە، خۆ ئەو كات بەشی زۆری نووسەرەكان هەر بە پارچە نووسینیان بڵاودەكردەوە كەمیان فەرمانبەر بوون لە رۆژنامەی هاوكاری. محەمەدئەمین پێنجوێنی لە رۆژنامەی هاوكاری گۆشەكی هەبوو بە ناوی (رەش و سپی) نووسین و وتارو ناوە ناوەش پارچە شیعرێكی خۆی بڵاودەكردەوە، ئەو كات من قوتابی بووم لە بەشی كوردی كۆلیژی ئادابی زانكۆی بەغدا بەشی زۆری نووسینەكان و شیعرەكانی محەمەدئەمین پێنجوێنی بۆنی شۆڕشگیڕی و (مقاومە) بەرانگاڕبوونەوەی لێدەهات و زۆر لە وتارەكانی دەربارەی ڕاپەڕین و شۆڕشی گەلانی ئەمەریكای لاتینی وەكوو (فەنزوێا و فێتنام باسی كاسترو جیڤارە هتد...).
لە كۆتایی ساڵەكانی حەفتاكان محەمەد ئەمین پێنجوێنی بەڕێوەبەری رۆشبیری جەماوەری سلێمانی بووە لە كاتی ئەو جولانەوە و چالاكی رۆشبیری لە سلیمانی بە شێوەیەكی بەرچاو بوژایەوە و هەر لەو ساڵانە بوو من لە رۆشبیری و لاوان لە دیوانی گشتی لێپرسراوی (التألیف والتعضید والنشر) بووم كتێبێكم بۆ محەمەدئەمین پێنجوێنی چاپكرد بە ناوی (رەش و سپی) كە بریتی بوو لە (10) كورتە چیرۆكی بە تام و چێژوپڕ ماناو مەبەست.
یەكێك لە هەرە هەڵوێستە گرنگەكانی ئەم شاعیر و نووسەرە كورد پەروەرە ئەوەی خوارەوەیە بۆتان باس دەكەم: (ساڵی 1985- 1986، میهرەجانی (المربد)ی شیعری عەرەبی هەبوو لە بەغدا شاعیرە ناودارەكانی هەموو وڵاتانی عەرەبی و هەندێ شاعیری جیهانیش بانگهێشتی ئەم میهرەجانە كرابوون ل هگ هڵ بەشێكیش لە شاعیرو نووسەرانی كوردیش، بە ڕێكەوت میهرەجانەكە رۆژی 20 ئایار بوو واتە بۆ شەو دەبێتە 21ی ئادار ك ه جەژنی نەورۆزی كوردە، هەموو میوانەكانی میهرەجانی (المربد) داوەت كرابوون بۆ ڤیستیڤاڵی حەڤدەهەمینی شیعری عەرەبی لە بەسرە، لە سەعات شەشی هەمان ئێوارە بۆ هەموو میوانەكان شەمەندەفەرێكی تایبەتی تەرخان كرابوو تا بچن بۆ ئەو شارە، محەمەد ئەمین پێنجوێنی بیرۆكەی )ئاگری نەورۆز( كردنەوەی بە بیردا دێت و بڕیار دەدات لە ناو شەمەندەفەرەكە لە هەر فارگۆنێك مێزێك دابنێن و مۆمێكی لە سەر دانێن و هەڵیبگیرسێنن و لە هەر فارگۆنێكیش یەك لە شاعیر یان نووسەرانی كوردی تیا بێت بۆ ئەوەی ئەگەر میوانەكان پرسیان مەسه لە چیە بۆیان ڕوون بكەنەوە كە نەورۆز ه و جەژنی گەلی كوردە، خۆشی بە دەستێ جلی كوردی جوان، بیرۆكەكەیان جێبەجێدەكەن و بەشی زۆری شاعیران و نووسەرانی ئامادەبووان پرسیاری ئەم ئاگر كردنەوەیان لێدەكەن و ئەوانیش بۆیان روون دەكەنەوە، لەوانەی لە ناو شەمەندەفەرەكە ئامادە بووینە شاعیران (نزار قەبانی، مەحمود دەروێش، عەبدولوەهاب بەیاتی، عەبدولرەزاق عەبدولواحید و زۆرانی تر لە (عمالقە)ی شیعری عەرەبی، لە ناو جەرگەی رژێمی دڕەندەی ئەوسا و لە ناو شەمەندەفەری خۆیان ئاگری نەورۆز بكەیتەوە خۆ ئەو كات شۆڕشی كورد لە گەرمەی بوو شەڕیش لە گەل كورد بەردەوام بوو، نازانم ئێوە ئەم هەڵوێستەی پێنجوێنی بە چ قارەمانێتیەك هەلدەسەنگێنن).
پاش ساڵانی نیوەی دووەمی هەشتاكانی سەدەی رابووردوو كاك محەمەد ئەمین پێنجوێنی وەكوو ئەندامێكی چالاك لە ستافی بەڕێوەبردنی گۆڤاری (كاروان) دەست بەكار دەبێت و دیسان گۆشەیەكی تایبەتی هەبووە وتارو نووسین و شیعرەكانی خۆشی تیدا باو كردۆتەوە.
محەمەد ئەمین پێنجوینی چەند پارچە شیعرێكی وەكوو سروود بۆ قوتابیانی زانكۆی سلێمانی و سەلاحەدین نووسیووە كە لە سالانی هەشتاكان قوتابیان كۆپیان دەكردوو لە كوچەو كۆڵانی شارەكانی كوردستان شەوان هەڵیان دەواسی ئەویش بۆ بەرز كردنەوەی وورەی پێشمەگەی كوردستان بوو و زۆر لە قوتابیان بەم هۆیەوە دەگیران و ئەشكەنجە دەدران و دەخرانە كونجی بەندیخانەكانی ئەوسای رژێم. محەمەد ئەمین پێنجوێنی پاش ڕاپەرین دەچێتە وڵاتی ئەلمانیا لەوێ نیشتەجێدەبێت و هەر یەكسەر دەست بە چالاكی دەكات لە گەل ڕەوانشاد د.جەمال نەبەز لە 22 نیسانی ساڵی 1994 (ئەنیستیتۆی) كوردی لە بەرلین دادەمەزرێنن و لە بەشی زۆری شار و شارۆچكەكانی ئەلمانیا قوتابخانەی سەرەتایی بۆ منداڵان و گەورانی كورد دەكەنەوە بە تایبەتی بۆ ئەوانەی كە (الفبای) كوردیان نە دیبوو و نە خوێندبوو بە تایبەتی كوردانی رەوەند و مناڵەكانیان تا وای لێهات حكومەتی ئەڵمانیا دان بە بڕوانامەكان بنێت كە ئەوان دەیاندا خوێنەرەكان، ئەم چالاكیانە تا ئێستاش ماوە، بەڵام بە كشانەوەی د. جەمال نەبەز تۆزێ سست بووە.
پێنجوینی لە ژیانی رۆشنبیری و ئەدەبی خۆی وەكوو نووسەر و شاعیر و چیرۆك نووس ئەم بەرهەمانەی خوارەوەی لەچاپ و بڵاوكردۆتەوە: (چیا فەرشی جەربەزەیە، تەرزی راز و نیاز، كە گڵ ئەبێتە هیمۆگلبین، گێژەنە، بەشێكی زۆری لە شیعرەكانی لە كۆشیعری (هەور و رۆح و بەفر) كۆكردۆتەوە، لە 6/ 12/ 2021 لە ڕێوڕەسمێكی شایەستە محەمەد ئەمین پێنجوێنی لە سالۆنی كوردستانی نوێ بیرەوەریەكانی خۆی لە ژێر ناونیشانی (چۆن بوم بە پرد) نمایش كردوو و ئێستاش لە بەشی زۆری شار و شارۆچكەكانی كوردستان لە پەرتووكخانەكان دەست دەكەوێت. محەمەد ئەمین پینجوێنی شاعیر و رۆشنبیرێكی ئاسۆ فراوانەو باوەڕی بە سنووری داگیركەران نیە و هەمیشە و هەرگیز پشت و پەنای هەژاران و چەوساوەكان و ڵێقەوماوان بووە هەتا ئەگەر كوردیش نە بووبن تەماشا بكەن چۆن لە قەسیدەیەكی شیعری ستایشی شاعیری گەورەی ئیسپانی (لۆركا) دەكات و بە قارەمانی دادەنێت دژی رژێمی دیكتاتۆری (فرانكۆ)ی گۆڕبەگۆڕ، وا قەسیدەكەتان بۆ دەنووسمەوە: بە ناوی سروودی زیندووبونەوە
پەنجا ساڵە رۆژ لە ئیسپانیا لێڵە
هەور و تەڵخە مانگ گیراوە
ئەستێرەكان ئاڵۆزن
پەلكە زیڕینەی خەیاڵ كۆش
ڕەنگەكانی بزڕكاوە
پەنجا ساڵە دڵدارەكان
چاویان پڕە لە كل و ژان
چونكە چرای فەرهادێكیان لێكوژراوە
پەنجا ساڵە
نووكی (قوڵنگ) مێشكی وەك بەردی
زۆرداران ئەروشێنێ...!
كانیەكانی بەرشلۆنە هەڵناقوڵێن
شیرینەكەی (لۆركا)ی شاعیر
لە ناو خوێنا ئەتڵێتەوە...!
پروشەی بەفر ئارنگ ئارنگ
لە سەر برژانگی ئەبارێ و
ئەتوێتەوە...

گەڵای خەزانیش ڕوو زەردە
بە شەرمەوە دێتە خوارێ
(50) ساڵە بزە لە خونچەی زوێرە
لێوی تاسە بێ پەرداخە
ژوان هەموو گریە و ئاخە
(50) ساڵە وشە بە دوای شیعردا وێڵە
چاوگی كانیەكان لێڵە...!
كورەی خەباتی ئیسپانیا نێڵە نێڵە
(50) ساڵە دڵدارەكانی ئیسپانیا
ئەم سروودە ئەڵێنەوە
لۆركا وتی:
من ئارەقەی ناوچەوانی
كارگەرانم
من نرخی ژیان ئەزانم...
نەوتی چرای زەحمەتكێشم،
بۆ ئەوان مۆم بۆ خۆم ئێشم...!
ئەمن لۆركام،
پەیامبەری هەژارانی،
بارەگای خوام...!
هەتا سنگیان كرد بە بێژەنگ
بە گوللە و گڕ
مێشكیان پژاند بە فیشەكی
تیژی تفەنگ
ئەیوت: من بیرم پشكۆ
بۆ خەرمان و كەیانی
سەرمایەداری...!
رەنج و قوتدەر هەر وەك نەهەنگ...
ئەیوت:
خاكی ئەم زەمینە....
یەك چیمەنە...!
چەترەكەشی یەك ئاسمانە
با مرۆڤ و گیانلەبەران...
بە سەربەستی و بێ جیاوازی،
تیا بكەن چینەو دەسبازی...!

سەرچاوە: خۆم و ئەستێرە گەشەكان