عەلی سیرینی
دكتۆر ئەحمەد لەواسانی (مێژوونوسێكی فارسە و لە ساڵی 1997 مامۆستام بوو لە زانكۆ لە لوبنان)، لە كتێبی هاخامەنیش (چاپی بەیروت، بە زمانی عەرەبیی، ساڵی 1960) دەڵێت "فارسەكان چەند خێڵێكی كۆچەر و ناكۆك، بێ ڕۆڵ و بێ هیچ مەكانەت و شانوشەوكەت بوون، لە باشوری ئیمپراتۆریەتی میدیا دەژیان. شارستانیترین فارس ئەوانەبوون كە لە گوند و دێهات بوون". ئنجا بێنە بەرچاوی خۆت، میدیا ئیمپراتۆریەتە و خاوەن شارستانیی و هێزە، فارسەكانیش كۆچەر و قەرەج لەوپەڕیی باشوری میدیا دەژیان. ئەحمەد لەواسانی زیاتر تیشك دەخاتە سەر بابەتەكە و دەڵێت: فارسەكان خودموختاریان (ئۆتۆنۆمی) لە دەوڵەتی میدیا وەرگرت و هێواش هێواش بە ژن و ژنخوازی لە گەڵ بنەماڵەی دەستەڵاداری میدیا تێكەڵاو بوون و هەتا دواجار كۆرشی ئەخمینیی، كە باوكی فارس بوو و دایكی كچی دواهەمین ئیمپراتۆری میدیا هەستیاك (هەژدیهاك) بوو، توانی كودەتا بە سەر باپیریەوە بكات و دەستەڵات لە میدیەكانەوە بگوازێتەوە بۆ فارسەكان. ئنجا دەستی كرد بە ڕاو و ڕوتی هەموو بنەماڵەی دەستەڵاتداری میدیا و سەرەكانی ئیمپراتۆریەت و ڕاوی نان، هەتا دواهەمین كەسی بنەماڵەی میدیی لە نزیك هەولێری ئێستا گرت و پارچە پارچەی كرد!
ویل دیۆرانت، مێژوو نوسی بەناوبانگیش لە جیڕۆكی شارستانیی (بەرگی یەكەم)، دەڵێت: فارسەكان، هەموو شتێك لە میدیەكانەوە فێر بوون، لە گەورەترین دیاردەی شارستانیی و دەوڵەت و ڕێكخستن، تا دەگاتە بچوكترین كاروباری وەك فەرشی سور ڕاخستن لە بەردەم پاشا و پیاوانی دەوڵەت و دانانی ئەنگوستیلە لە پەنجەكان. ول دیۆرانت لە میانی قسەكردن لە هۆكاری شكست و ڕوخان و لەناوچوونی میدیەكان دەڵێت: میدیەكان تەواو دایانە لای گەندەڵیی، گرنگیی و فۆكەسیان خستە سەر پارەوپول و خۆ ڕازاندنەوە، كۆشك و تەلار و ڕازاندنەوەی ئەسپ و عارەبانەكانیان بە زێڕ و زیو و بەردەوام خەریك بوون بە خواردن و دەعوەت و دەعوەتكاریی. دیۆرانت بەردەوام دەبێت، دەڵێت: میدیەكان، ئەو بەها و هێز و لێزانینی جەنگ و جەنگاوەربوونەی سەردەمی دیاكۆیان لە بیر چوو و توشی گەندەڵیی بوون، ئەوەش بووە هۆی لەناوچوونیان و گواستنەوەی هەرچی هەیان بوو بۆ دەستی فارسەكان ،كە نۆكەر و خزمەتكاری میدیەكان بوون.
ئەمڕۆی هەرێمی كوردستان ڕێك وەك دوێنێی میدیەكان وایە. بەرپرسانی دەستەڵاتی هەرێم، لە پێشبڕكێیەكی بێ وێنەی گەندەڵیی و دزیی و پارە كۆكردنەوە، خەریكی ژیانێكی تەواو نقومبوو لە ناو لەزەت و شەهوەت و خۆشییدان. بە تەواویی بەها و ئامانج و ناوەڕۆكە گەورەكانی نەتەوەیان لە بیر كردووە. تاقەتی شەڕ و جەنگیشیان نەماوە، تەواو تەسلیم بوونە بە ویست و ئیرادەی دوژمنانی دەوروبەریان. لە بەر ئەوەشە هەر چەند ڕێنمونیی و پێشنیار و بیری جوانیان لە بەر دەم دابنێیت، نە ڕێزی دەگرن، نە گوێی پێدەدەن. تەواو كەوتوونەتە ئەو دیوی دیواری تاریكیی و سست بوون و خۆ بەدەستەوادن. لە كۆتاییدا، دیۆرانت چیڕۆكی دواهەمین پاشای میدیا هەستیاك دەگێڕێتەوە، كە چۆن كوڕی یەكێك لە سەركردەكانی دەوڵەتەكەی خۆی بە ناوی هەرپاچس كوشت. ئنجا بە زۆرەملێ فەرمانی كرد بە هەرپاچس گۆشتی كوڕەكەی خۆی بخوات. هەرپاچسیش لە كاتی خواردنی گۆشتی كوڕە كوژراوەكەی دەیگوت: ئەوەی جەنابی هەستیاك بفەرموێ ئەوە ڕاستە. بەڵام دیۆرانت دەڵێت: هەرپاچس لەناوخۆیدا دەكوڵا، پلانی لەناوبردنی هەستیاكی دادەڕشت، لە ژێرەوە لە گەڵ كۆرشی ئەخمینی فارس ڕێكەوت و تا ئەبەد دەستەڵاتی میدیای لە گۆڕ نا.
لە ساڵی 1991 وە، دەستەڵاتدارانی هەرێمی كوردستان، زۆر بێ ویژدانانە، دەست و دەمیان ناوەتە سەروەت و سامانی نەتەوەی كورد و بە هەدەری دەدەن، تەڕاتێنی پێدەكەن و دەیبەنە وڵاتانی دەرەوە. ئەمە لە جیاتی ئەوەی ئەو پڕۆژانەی پێبكەن كە دەبنە بناغە و دینگەی سەروەریی و سەربەخۆبوونی نەتەوەی كورد. لە بەر ئەوە، ئەو مامۆستایانەی كە تا دوێنێ وانەی كوردایەتیی و خۆشەویستیی نیشتمانیان بە گوێی ڕۆڵەی كورد دەچرپاند، ئەمڕۆ لە بەر ئەوەی ژیانیان نەماوە، ڕژاونەتە سەر شەقامەكان و بە ئاشكرا دەڵێن: قوتی ژیانمان دەوێت و با هەرێمی كوردستان نەمێنێت و بە دۆزەخ شاد بێت! چونكە لە ساڵی 1991 وە، دەستەڵاتی هەرێم بووەتە هەستیاك و لەم میللەتەی كوردەش، ملیۆنان هەرپاچسی دروست كردووە.
پێش چوار ساڵ زیاتر، لە نامەیەكی تایبەت، ئەم قسانەم بۆ جەنابی سەرۆك بارزانی نوسیون. پێش چەندین ساڵیش لە نامەی كراوەدا ئەم باس و خواسانەم كردوون. لە بەر چی سەرۆك بارزانی؟ چونكە دواهەمین سەرۆكی ڕاستەقینەی كوردە و میراتگری ڕاستەقینەی سەرۆك و پێشەوا مەزنەكانی كوردە. مرۆڤێكی بێ وێنە ڕاست و مەردە و یەكێكە لە جەوهەردارترین سەرۆكەكانی مێژووی كورد. بەڵام حەیف، ئەم سەرۆكە مەرد و ڕاستگۆیە، بووەتە قوربانی بنەماڵەكەی خۆی، حزبەكەی خۆی كە لە سەرۆكێكی نەتەوەییەوە بچوكیان كردەوە بۆ سەرۆك بنەماڵە و حزب. ئنجا بووە قوربانی دەستی حزب و لایەنەكانی كوردستان، كە ئەسیری حیقد و بوغز و نۆكەرایەتیین بۆ وڵاتانی دەوروبەری كورد. ئنجا مخابن بووە خەساری دەستی میللەتێكی سست و داماو و دڵ ساف لە گەڵ دوژمنانی، بە ئاسانی بووە ئەو نێچیرەی بە داوی موچەی دەستی دەژمنەوە بوو!
زۆرم پێناخۆشە ئەم قسانە بەم ڕاشكاوییە دەكەم، بەڵام بینەوبگرەی ئەو مەترسیانەی ڕوویان لە هەرێم كردووە، وەك دێوەزمە چارەنوسی دەوڵەتی میدیام هەمیشە دێنێتە بەرچاو!
سەرچاوە : ئاوێنە
