شاری دەرەی کێوی میزوپۆتامیا لەباکوری کوردستان..

ئەوەی لە وێنەکەدا دبینرێ  شاری (دێرین کێو) (دەڕەی کێۆ) دەوڵەتی تورک  گۆڕیویانە بە دێرینکویۆ.
لە وێنەی یەکەمدا شارەکەیە، لە وێنەی خوارەوەشدا نەخشەی شێوازی شارەکەیە، کە بە ڕێکەوت لە ساڵی ١٩٦٣ی زایینی دۆزرایەوە..
بە ڕێکەوت لەلایەن  دووکرێکاری عارەب محمد شێخی تونسی و حەسەن ئەسەحەدی مەغریبیەوە دۆزرایەوە، کاتێک کاریان بۆ کەسێک دەکرد لە شاری نوێ شار لە ناوەڕاستی ئەنادۆڵ لە تورکیا، خەریکی ڕوخاندنی دیوارێک بوون و لەگەڵ يوخاندن چاڵێکی قوڵ و بۆشایییەک لە خاکەکەدا دەرکەوت و لەگەڵ.چوونە ناویدا.. قووڵایی شارەکە دۆزرایەوە!
دۆزینەوەکە شارێکی تەواو بووە کە لە ژێر زەویدا هەڵکەندراوە بە قوڵایی ٨٥ مەتر و ١٣ نهۆمی تێدایە و زاناکان مەزەندە دەکەن کە شارەکە ٢٠ هەزار دانیشتووی تێدایە!
بێگومان گریمانە و نهێنی زۆر هەیە سەبارەت بەو شارە.
مێژوونووسان و ئەندازیاران بەگشتی دەڵێن بیناکردنی "دێرینکویو" ڕووبەڕووبونەوەیەکی گەورەیە بۆ هەر شارستانیەتێک، ئەم کارەش ​​لەو ڕۆژگارە کۆنانەدا بە ئەستەم دەردەکەوێت و لە هەرەمەکانی جیزە یان "پوما بونکۆ" کەمتر نییە ! چونکە کارێکە وەک زۆر گەورەبۆ کاتی خۆی   پێناسەدەکرێت، ئەمەش وا دەکات کە عەقڵ لە شێوازی بنیاتنانی تێبگات.
ئەوەی سەیرە ئەوەیە کە هیچ کارەساتێکی بلۆککردن لە کاتاکۆمبەکان یان دەروازەکانی دێرینکویودا نەبووە و بە پرسیارکردن لەوەی دانیشتوانی شارەکە خاوەنی هەر جۆرە تەکنەلۆژیایەک یان سروشتی دانیشتوانی دێرینکویو بوون، ئەمەش وایکردووە زاناکان بە تەواوی سەریان لێ شێواوە سەبارەت بە سروشتی مرۆڤایەتی خۆیان یان ئەگەر شارستانیەتەکانی تر بەکاربهێنرایە.
ئەندازیارانی تایبەتمەند پشتڕاستی دەکەنەوە کە دووبارە بنیاتنانەوەی دێرینکویۆی نوێ بە کارێکی نزیک لە مەحاڵ دادەنرێت، تەنانەت ئەگەر ئامێر و کەرەستەی سەردەمی مۆدێرنیش لە دروستکردنیدا کەڵک وەربگیرێت، لە هەمان کاتدا مرۆڤ لە سەردەمی کۆن و بە ڕێگەی سەرەتایی نەیتوانیوە شارێکی هاوشێوەی دێرینکو دروست بکات ، کە هەندێک وایان زانیوە کە دێرینکویو لەلایەن بوونە وەری سەروو سروشتی و زیرەکەکانەوە بنیات نراوە، بەتایبەتی هەندێک  لەخەڵکی ئەو ناوچەیە پێیان وایە جنەکان توانای موعجیزەیان هەیە، هەر لەبەر ئەمەشە شارەکە بە شاری جنەکان ناودەبرێت، لەگەڵ ناوە ڕەسەنەکەی کە "دڕەی کێو" بووە. ، کە بە واتای "چاڵە قووڵەکە" دێت.
کەواتە پرسیارێکی گرنگ هەیە ئەوەیە کێ شارەکەی دروست کردووە؟ وە بۆچی دروستی کردووە؟
ڕاستییەکە ئەوەیە کە کەس نازانێت کێ دروستی کردووە، بەڵام وەک وتمان گریمانە هەیە، یەکێک لەو گریمانانەش بە بەهێزترین دادەنرێت، دەڵێت کە لەلایەن گەلێکەوە دروستکراوە کە لە مێژوودا بە "ڤرینگا" یان "فریجیەکان" ناسراوە. و خەڵکی ناوچە جیاوازەکانی ئەوروپان کە زمانەکانیان هاوشێوەی زمانەکانی باڵکانە، وەک ئەو زمانانەی کە وڵاتانی وەک سربیا، بۆسنە، کۆسۆڤۆ و ئەلبانیا قسەیان پێدەکەن و لە ناوەڕاستی ئەنادۆڵ جێگیر بوون، کە ئێستا بە تورکیا ناسراوە.
بۆچی دروستیان کردووە؟ کەواتە گریمانە زۆرن، بەناوبانگترینیان ئەوەیە کە شارەکە بە ئامانجی حەوانەوە و خۆدزینەوە لە مەترسییەکی دیاریکراو یان هەر مەترسییەک بە گشتی دروستکراوە، بەو پێیەی بەردی گەورە لە دەروازەکانی چوونە ژوورەوەی ئەم شارەدا هەبوون کە وەرئەگەڕان بۆ داخستنی... دەرچە و ڕێگری لە چوونە ژوورەوەی هەر مەترسییەک، کە ئەم لێدوانە پشتڕاست دەکاتەوە ئەوەیە کە شارەکە تەنها شوێنی ژیان و مەتبەخ و کۆریدۆرەکانی تێدا نییە.. هەروەها ژوورەکانی بۆ سەردەمی شەراب و ئەستێرەخانە و ژووری ئایینی و تەنانەت گۆڕی گەورەشی لەخۆگرتبوو!
تا ئەمڕۆشاری دێرینکویو یەکێکە لە سەیرترین شارە دێرینەکان!