د.توانا
ڕەنگدانەوەیەک لە حوکمڕانی 32 ساڵەی بنەماڵەی بارزانی لە کوردستان..
لە ساڵی ١٩٦٥ەوە کە مەلا مستەفا بارزانی دەستی بەسەر پارتی دیموکراتی کوردستاندا گرت، بەڵێنی دیموکراسی لە هەیکەلی سیاسی پارتیدا بە زەحمەت ماوەتەوە. سەرەڕای ناوەکە، بەڵام دیموکراسی دوورە لەو واقیعەی کە لەناو پارتی دێموکراتی کوردستان پراکتیزە دەکرێت. دەستگرتنی بنەماڵەی بارزانی بە سەر دەسەڵات بە شێوازێکی پاوانخوازانەی سەرکردایەتی کە دژایەتی پرەنسیپە بنچینەییەکانی دیموکراسییە و بەرژەوەندی کەسی و بنەماڵەیی لە پێشینەی بەرژەوەندیەکانی گەلی کوردستان دادەنێت.
میراتی مەلا مستەفا بارزانی کە لە نەوەدەکاندا گواستراوەتەوە، دیکتاتۆریەتێکی ڕەگداکوتاوی بەخێو کردووە. مەسعود بارزانی کوڕەکەی و مەسرور بارزانی نەوەکەی کەوتوونەتە شوێنپێی ئەو، دەستگرتنێکی توندی نایاساییان بە پارتی دیموکراتی کوردستان و حوکمی سیاسی هەرێمی کوردستانەوە گرتووە، مانەوەیان لەلووتکەی دەسەڵاتی شەست ساڵە بەبێ گوێدانە نرخەکەی زۆرتوند پاراستووە. ڕێبازی دیکتاتۆری بووەتە دیاردەیەکی نەوەکانی بنەماڵەی بەرزانی . لە قسەکانی ئیدریس بارزانیدا دەنگی داوەتەوە، "ئەگەر نەتوانین شۆڕش بکەین، شۆڕشمان پێلەناو دەچێت".
ئەم باوەڕە بووەتە سووتەمەنی ئاگری شەست ساڵەی دەستکاری و سەرکوتکردنی سیاسی لە کوردستادا، ئەمانە دڵنیایی دەدات بەهەموان لەوەی بنەماڵەی بارزانی کاریان بۆئەوەکردووە کە لە سەرووی سەروەری یاساوە بمێنێتەوە، بێگوێدانە پرۆسەی دیموکراسی.
هەرچەندە سەرو شەست ساڵە گەلی کورد بۆ خەباتی ڕزگاری لەژێر دەسەڵاتی ئەم بنەماڵەیەدا باجی قورسی داوە . لە برسێتی و ماڵوێرانی و سەرکوتکردنی دڕندانە تا دەگاتە ترسناکترین لە گازی ژەهراوی و جینۆسایدی ئەنفال و سێدارەو سەرکوتی سیاسی بەردەوام، ڤەڵام هەمیشە تەنهاوتەنها میللەتی کورد تاکە زەرەرمەند بووە لە کاتێکدا بنەماڵەی بارزانی لە پێگەیەکی دەست لێنەدراو بێ ئارەقکردنەوە ماونەتەوەو بەهرەمەندودەوڵەمەندتربوون. خۆیان وجامانە سوورەکانیان کە هێمای جیاوازی وپێگە و سەروەت و سامانەبێشومارەکەیانە لەوشۆڕشەی بە خوێنڕشتن و مەینەتیەکانی گەلی کورد ئاودراوە قیتتروبێ پەڵە وتێکچون ماوەتەوە..!
بنەماڵەی بارزانی بە درێژایی دەیان ساڵ دەسەڵاتیان چەسپاندووە بە نۆرە هاوئاهەنگی زلهێزە دەرەکییەکانی وەک بەغدا و تاران و ئەنقەرە بوون و لە پشت دەرگا داخراوەکانەوە مامەڵەی فرۆشتنی نیشتمان شۆڕش وگەلیان کردووە و بەشداری ئەو چالاکییانەیان کردووە کە یەکڕیزی کورد تێکدەدەن. ئەوان لە سیخوڕی و تیرۆرەکاندا هاوکاریان کردووە، وەک لە هێرشەکانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئەمڕۆی ڕۆژانەی سەرشاروگوندەکانی بادینان وسۆران .
لە 31ئابدا لە هەولێردا بینرا کە چۆن ئەندامانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی پارتی موئتەمەر ی سەربەئەحمەد چەلەبی کرانە ئامانج. ئەمڕۆش ڕۆژنامەنووسان و ناڕازییە سیاسییەکان و ڕەخنەگران بێدەنگ کراون، یان لە ڕێگەی تیرۆرکردنەوە چاوساغی بۆ سوپای داگیرکەری تورکی دەکەن بەئامانجی کوشتن و دەستگیرکردن و ڕادەستکردنەوەیان جەنگاوەرانی کورد بە تورک ، ئەمانەش هەموو جۆرە ڕواڵەتێکی دیموکراسی یان ئازادی ڕۆژنامەو ڕادەربڕین لە کوردستاندا زیاتر لاواز دەکات.
ئەمڕۆ بانگەشەی ئەوە دەکرێت کە هەڵبژاردن بۆ دوورخستنەوەیان لە دەسەڵات ئەنجام دەدرێت. بەڵام واقیعەکە هەر بەتاریکی ماوەتەوە: بنەماڵەی بارزانی هیچ نیازێکیان نییە دەستبەرداری کۆنترۆڵکردنی دەسەڵات ببن. هەر چەمکێک بۆ دیموکراسی ڕاستەقینە ڕووبەرێکە، مەبەست لێی ئارامکردنەوەی هەم دانیشتوانی کورد و هەم کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییە. پرسیاری ڕاستەقینە ئەوە نییە کە ئایا بارزانیەکان دەست لەکاردەکێشنەوە، بەڵکو ،ئایا لێپرسینەوەی لەگەڵدا دەکرێت لەسەر ئەو تاوانانەی لەماوەی سی ودووساڵی ڕابردوودا ئەنجامیان داوە؟
ئایا دەبێت بنەماڵەی بارزانی دەستی بەسەر دەسەڵاتدا نەمێنێت، ئایا هیچ جۆرە دادپەروەرییەک بۆ گەلی کوردستان دەبێت؟ یان ڕژێمی داهاتوو، ئەگەر ڕۆژێک ڕێگەی پێبدرێت هێزی جەماوەری کوردی سەرهەڵبدات ودەسەڵات بگۆڕدرێت هاوبەشی هەمان تاوانەکانی پێشوو دەبێت؟ داهاتی فرۆشتنی نەوت، باجی گومرگی دەروازەی سنووری ئیبراهیم خەلیل- ئەم سەرچاوانەی دەیان ساڵە بۆ دەوڵەمەندکردنی بنەماڵەی بارزانی قۆرخکراون و ئایاهیچ حکومەتێکی هەڵبژێردراوی داهاتوو دەتوانێت لە ژێر کاریگەری ئەم بنەماڵەیە دەربهێنێت ،چۆن دەتوانێت ئەمە بکات ؟
پێدەچێت هەڵبژاردنەکانی داهاتوو وەک لاپەڕەیەکی دیکە لەم داستانە بەردەوامەی کۆنترۆڵکردندا بێت. بنەماڵەی مەلا مستەفا بەردەوام پرۆسەی دیموکراسییان تێکداوە و هەوڵە نایاساییەکانیان لە ئەم هەڵبژاردنەش جیاوازی نابێت. ئەم بنەماڵەیە هەموو تواناو ئامرازەکانی فێڵ وساختەکاری وتۆقاندن وهەڕەشەو بەرتیل دان کە پێویست بێت بۆ مانەوەیان لە دەسەڵاتدا بەکاردەهێنن، بنەماڵەی بەرزانی لە کڕینی بیروباوەڕ وبێگەردی ناخی نەیارەکانیان کارامەن .. بینیمان چۆن ئەندامان ووەزیرەکانی سەر بەیەکیتی وگۆڕان وپارتەنەیارەکانیان کڕێ ! ئێستا ڕوویان لەکڕینی تیمی سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراقن !
پەنابردن بۆدروستکردنی ململانێ و پێکدادانی ناوخۆیی لە هەولێر دڵی هەرێمی کوردستان.
هاوکاریکردن لەگەڵ هێزە ئەمنییەکانی تورکیا بۆ هاندانی توندوتیژی لە بنکەکانی دەنگدان ،پاشان تاوانبارکردنی لایەنە نەیارەکانی وەک یەکێتی نیشتمانی کوردستان و پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) بەهۆکاری پشێوی و نائارامییەکان.
وروژاندنی خۆپیشاندان دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامە بەراییەکانی هەڵبژاردن، هەوڵی ناسەقامگیری هەرێم، و ناچارکردنی دادگاکان بۆ دەستوەردان، بەمەبەستی ئاژاوە نانەوە درێژدەبێتەوە وبۆ گەیشتن بە خاڵی بۆشایی دەسەڵات
لە کۆتاییدا ڕوونە کە بنەماڵەی بارزانی تەنیا بە دوو مەرج ڕازی دەبن بۆ دەستبەرداربوون لە هەر ڕواڵەتێکی دەسەڵات، ئەوانیش پارێزبەندی لە لێپێچینەوە لە بەرامبەر سی ودوو ساڵەی گەندەڵی و تاوانەکانیان، و مانەوەیان لەکۆنترۆڵکردنی داهاتی گومرگی ئیبراهیم خەلیل. ئەمانە بۆ بارزانییەکان جێگای دانوستان نین، بەو پێیەی ئەوان وەک مافی لەدایکبوونی خۆیان سەیری ئەو ئیمتیازاتانە دەکەن، کە بە ساڵانێک لە ململانێی ناوخۆیی و خیانەتکردن لە بەرژەوەندییەکانی کورد مسۆگەر کراون.
بەڵام چی بکرێت بۆ ئەوەی ئەم خولە دووبارە نەبێتەوە؟
ئاشکرایە کەکۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە پاراستنی دیموکراسی لە هەرێمی کوردستان :
یەکەم: پێش هەموو شتێک، دەبێت لە کاتی پرۆسەی هەڵبژاردنەکاندا ئامادەبوونی بەهێزی ڕۆژنامەوانان وچاودێرانی نێودەوڵەتی هەبێت- ئەوروپی، ئەمریکی و ڕێکخراوە ناحکومییەکان- بۆ دڵنیابوون لە شەفافیەت و لێپرسینەوە. وریایی کلیلی ڕێگریکردنە لە جێبەجێکردنی چالاکییە تیرۆریستی و تێکدەرەکانی دەزگای پاراستنی بنەماڵە بەهاوکاری دەزگای هەواڵگری تورکیا (میت) کە دەتوانێت پرۆسەی هەڵبژاردنەکان لە ڕێڕەو دەربهێنێت.
دووەم: کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، لەگەڵ نوخبەی سیاسی کورد، دەبێت ژیرانە ڕووبەڕووی دکتاتۆری بنەماڵەی بارزانی ببنەوە بۆ ڕێگری لەداب و نەریتی خێڵەکی دژە دیموکراتی داهاتی ئیبراهیم خەلیل وەک داهاتەکانی نەوتی هەرێم کە هەمیشە کەرەستەیەکی چەوساندنەوەبووە بۆ بنەماڵەیەک کە دەبێت هەڵبوەشێنرێتەوە بۆ ئەوەی دابەشکردنی مافی ئیداری و گشت سامانە نەتەوەییەکان بەیاسایی و دادپەروەرانە لە هەرێمی کوردستاندا دەستەبەر بکرێت.
ڕێگای دیموکراسی لە کوردستان درێژە و پڕە لە کۆسپ ، بەتایبەتی کە بنەماڵەی بارزانی بەردەوامن لە سەیرکردنی خۆیان وەک سەروو یاسا. تەنیا لە ڕێگەی لێکۆڵینەوەیو پەیوەندی بەردەوامی نێودەوڵەتی و تێگەیشتن وپێگەیشتنی لەناوخۆی میللەت وپارتەکان وەک پاڵنەرێکی ڕاستەقینە بۆئاشنابوون بە دادپەروەریی کە ڕەنگە گەلی کورد ڕۆژێک ئەو دیموکراسییە ئەزموون بکات کە لە مێژە یەکێک لەکۆنترین پارتی کوردی سەرو شەست ساڵە بەڵێنی پێداوە ،بەڵام هێشتا نەیبینیوە..
تا ئەو کاتەی پارتی دیموکراتی کوردستان، لەژێر دەسەڵاتی بنەماڵەی بارزانیدابێت ، تەنیا بە ناو دیموکراتیە . ئەوەی گەل بینیویەتی ،پلانی شەڕانگێزی مانەوەی لەم بنەماڵەیە لەلووتکەی دەسەڵات هەرگیز ناتوانرێت لە دیموکراسیدا ئەنجام بدرێت وبەردەوام دەبێت، لە کاتێکدا شەست ساڵی ڕابووردو بەهەموو پێوەرەکان واقیعێکی دیکتاتۆریەت و بەرژەوەندی بنەماڵەیی و خۆپەرستی بووە.
