د.توانا
ڤایرۆسی پارتایەتی لە کوردستان: هەڕەشەیەک بۆ سەر کوردایەتی و مرۆڤایەتی
لە دڵی مێژوو ولانکەی شارستانیەت لە کوردستان، لەشوێنێکی دەوڵەمەند بە مێژوو و کولتوور و هەستێکی قووڵی شوناس، ڤایرۆسێکی بێدەنگ و لە هەمان کاتدا وێرانکەر بڵاوبۆتەوە . ئەم ڤایرۆسە فێڵباز و وێرانکەرە، هی جەستە وپێست وکۆئەندامی هەناسەدان وهەرس نییە بەڵکو ئەداتە مێشک..! مرۆڤی کورد دەستەمۆو بێهۆش وبێ ئەقڵ کردووە و ڕاست وچەپی لێتێک داوە ..ئەوە" ڤایرۆسی پارتایەتیە - حیزبایەتی" کاریگەری ئەم ڤایرۆسە خەڵکی کوردستانی وا تووش کردووە، لە نەتەوەیەکی سەربەرز و یەکگرتووەوە گۆڕیوە بۆ شوێنکەوتووی دابەشکراو، کوێرانە دڵسۆز بۆ بەرژەوەندی تاکەکانی سەرکردە ونەوەکانی نەک بۆ چاکەی کۆمەڵگەی گەل ونیشتمان .
ئەمڕۆ بۆوەرینی کوردایەتی لەکوردستان دەستیپێکردووە؟
خاکێک کە ڕۆژانێک ڕۆحی کوردایەتی تێیدا واگەشەی کردبوو کوردبوون وخۆشەویستی ونازی نیشتمان وەک پەتی تەسبێح هەموومانی ڕاگرتبوو، ئەمڕۆ مەترسی لەدەستدانی جەوهەرەکەی ڕەنگی نیشتمانی لەسەرە.
بیرۆکەی کوردایەتی- ناسنامەیەکی هاوبەش کە لەسەر زمان و کولتوور و مێژوو و بەها هاوبەشەکان بنیات نراوە- بەهۆی سەرهەڵدانی ئەو کوتلە سیاسییانەی کە دەسەڵات لە پێشینەی یەکگرتوویی دادەنێن، سێبەری وونبونی لەسەرە.
ئێستا ڕۆحی کورد ایەتی کە ڕۆژگارێک زیندوو بوو پاڵنەری بەرەنگاربوونەوەو ڕاپەڕین وشۆڕش بوو، دوای ڕووبارێ لەخوێن ، بەلاڕێدابراو خرایە خزمەت بنەماڵە ..
ئەمڕۆلاواز بووە بەو پێیەی لایەنە سیاسییەکان بۆ بەرژەوەندی خۆیان دەستکاری ئەم شوناسە یان کردو تائێستاش دەیکەن.
پارتایەتی، چەمکی کوردایەتیی بچووک کردۆتەوە بۆ تەنها ئامرازێک، دروشمێک کە بۆ کۆکردنەوەی پشتیوانی بۆپارتێک یان سەرۆکەکەی بەکاردێت نەک ڕەنگدانەوەی ڕاستەقینەی میرات و خواستەکانی گەلی کورد..
لە ئەنجامدا، ناوەکی ئەوەی کە کوردبوون واتای چییە- شانازیکردن بە کولتوری خۆی، ڕێزگرتن لە هاوهاووڵاتیانی و پابەندبوون بە داهاتووی دەستەجەمعی- قۆڵبەستکراوە، لەسەربەردی قوربانگای ئیمتیازاتی سیاسی بۆ بنەماڵە کراوەتە قوربانی..
مردنی مرۆڤایەتی و ڕێزگرتن
لەدەرەوەی لەناوبردنی کوردایەتی، ئەمڕۆ حزبایەتی لەکوردستاندا بووەتە هۆی مردنی مرۆڤایەتی و ڕێزگرتنی یەکتر لەنێو خەڵکدا. زمانی دیالۆگ کە سەردەمانێک بەردی بناغەی کۆمەڵگەی کوردی بوو، ڕیتۆریکی دووبەرەکی و دوژمنایەتی جێگەی گرتووەتەوە. گوتاری سیاسی بۆتە سەنگەرێک کە دڵسۆزی بۆ سەرکردەکانی پارت جێگەی عەقڵ دەگرێتەوە ، زۆرجار ئەوانەی لەناو پارتەکان ناکۆکییان هەیە لەسەر ئەم ڕیتۆرە دواکەوتووە بێدەنگ دەکرێن یان دوورخرێنەوە.
ئەم ژینگەیە کولتوورێکی پەروەردە کردووە کە مرۆڤایەتی لە دوای دڵسۆزی پارت لە پلەی دووەمدایە. ئەو بەهایانەی سەردەمانێک گەلی کوردیان یەکخستبوو- هاوسۆزی، هاوپشتی و ڕێزگرتن لە یەکتر- ئەندامای خێزانێک ،گەڕەکێک یا شارێک ئێستا بەیعەتێکی کوێرانە بۆ سەرکردەکانی پارت جێگەی گرتۆتەوە. ئەم گۆڕانە نەک هەر کۆمەڵگای کوردی شکاندووە بەڵکو ئەو پەیکەری ئەخلاقیەی کە ڕۆژگارێک بەیەکەوەی گرێدابوو، تێکشکاندووە.
سەرهەڵدانی کۆیلایەتی بۆ سەرکردەی پارتەکان
یەکێک لە دەرئەنجامە هەرە پڕ بەئازارەکانی ئەم ڤایرۆسە سیاسییە سەرهەڵدانی فۆرمێکی کۆیلایەتی سەردەمە. گەلی کورد کە بە خۆڕاگری و سەربەخۆیی ناسراوە، تا دێت ملکەچی بەرژەوەندی چەند بنەماڵەیەکی زلهێز کە سەرکردایەتی پارتە سیاسییە باڵادەستەکان دەبن. ئەم پەرۆشییە کۆیلانەیە بۆ سەرکردەکانی پارت و بنەماڵەکانیان، دینامیکییەکی مەترسیداری خوڵقاندووە کە پێویستی و خواستەکانی گەلی کورد ملکەچی دەست چەند کەسێکی دەوڵەمەندوبەدەسەڵات ،لەخانەی تۆڵە توندبوو..! بەڵام لەعەقڵا دۆڕاو ،بێ ئەزمون ، پێنەگەیشتووی سیاسی بن.
لەم فۆڕمەدا خەڵک چیتر بیرمەندی ئازاد و بەشداربووی چالاک نین لە داهاتووی نەتەوەکەیاندا. بەڵکو دەگۆڕدرێن بۆ ڕۆبۆتی بێ مێشک، بەرنامە بۆ داڕێژراو بۆ بەرگریکردن لە بەرژەوەندی سەرکردەکانی پارتەکەیان بەبێ پرسیار..! ئەم دڵسۆزییە کوێرانەیە، خودی بناغەی کۆمەڵگەی کوردی کە لەسەر بنەماکانی ئازادی و دادپەروەری و بەرپرسیارێتی بەکۆمەڵ بنیات نرابوو، تێکداوە
.
دەرئەنجامەکانی پارتایەتی
دەرئەنجامەکانی ئەم توشبوونە سیاسییە ترسناکن. کۆمەڵگای کوردی بە یەکەمایەتیدان بە بەرژەوەندیی سەرکردەکانی پارت بەسەر پێداویستییەکانی خەڵکدا، پارچەپارچە و لاواز بووە. گرنگیدان بە دڵسۆزی بۆپارت، داهێنانی خنکاندووە، ڕۆحی یەکگرتوویی چەقاندووە و توانای گفتوگۆی بنیاتنەری کەمکردووەتەوە. لەم کەشوهەوادا گەلی کورد مەترسی لەدەستدانی نەک هەر شوناسی خۆی بەڵکو توانای داڕشتنی پلانی بۆ داهاتووی خۆیشی لەدەست داوە..
ئەم ڤایرۆسەی پارتایەتی نەک هەر هەڕەشەیە بۆ سەر ئێستا بەڵکو بۆ داهاتووش. ئەگەر بێ کۆنتڕۆڵ بمێنێتەوە، بەردەوام دەبێت لە وەرچەرخانی ئەو بەهایانەی کە بە چەندین سەدە خەبات و خۆڕاگری گەلی کوردیان ڕاگرتووە. کۆمەڵگایەک دروست دەکات کە دەسەڵات و دڵسۆزی بۆ چەند کەسێک جێگەی ئیرادە و ئاواتە بەکۆمەڵەکانی زۆرێک بگرێتەوە.
بانگەوازێک بۆ گۆڕانکاری
کاتی ئەوە هاتووە گەلی کورد دان بە سروشتی وێرانکەری ئەم ڤایرۆسە سیاسییە بنێت وەک فاکتەرێکی قڕکەری کورد بناسێت و هەنگاو بۆ بەرپەرچدانەوەی بڵاوبوونەوەی بنێ. ئەمەش بە پابەندبوونێکی نوێ بە کوردایەتییەوە دەست پێدەکات- شوناسێک کە لە سیاسەتی پارتایەتی تێدەپەڕێنێت و خەڵک لە دەوری کولتوور و مێژوو و کۆمەڵە بەهایەکی هاوبەش یەکدەخات. هەروەها پێویستی بە بەئاگاهێنانەوەی زمانی دیالۆگ هەیە، کە جیاوازیەکان لە ڕێگەی گفتوگۆوە چارەسەر دەکرێن نەک ڕووبەڕووبوونەوە..!
کۆمەڵگای کوردیش دەبێ کولتووری پەرۆشی کۆیلەیی بۆ سەرکردەکانی پارت ڕەت بکاتەوە. بەڵکو پێویستە هەوڵێکی بەکۆمەڵ هەبێت بۆ پەروەردەکردنی ژینگەیەکی سیاسی کە سەرکردەکان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت وەک مرۆڤێکی ئاسایی کۆمەڵگەی کورد ملکەچی یاسابن و بەرژەوەندی نەتەوەی کورد لەپێش تەماحی چەند کەسێکدا بێت. بەم کارە گەلی کورد دەتوانێت ناسنامەی خۆی وەربگرێتەوە و مرۆڤایەتی خۆی بۆ بگەڕێنێتەوە و ئەوژینگەی ڕێزگرتنی یەکتری کە بۆ کوردستانێکی بەهێز و یەکگرتوو پێویستە، دووبارە ئاوەدان بکاتەوە.
دەرەنجام: وەرگرتنەوەی کوردایەتی و مرۆڤایەتی
ڤایرۆسی پارتایەتی لە کوردستاندا زەبرێکی قورسی لەخەڵکی کوردستان داوە، هەڕەشەی سڕینەوەی خودی جەوهەری کوردایەتی و تێکدانی ئەو بەهایانە دەکات کە لەمێژە کۆمەڵگاکەیان پێناسە کردووە. بەڵام ئەمە چارەنووسێکی نەگەڕاوە نییە. گەلی کورد بە دەستنیشانکردن وناسینی مەترسییەکانی ئەم تووشبوونە سیاسییە و گرتنەبەری هەنگاو بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم ڤایرۆسە قڕکەرە ، دەتوانێت هەنگاوبنێت بەرەو چاکبوونەوە، بۆ گەڕاندنەوەی ناسنامەی خۆی و بنیاتنانی ئایندەیەک کە جارێکی دیکە کوردایەتی و مرۆڤایەتی و ڕێزگرتنی یەکتری تێدا گەشە بکات.
ڕێگای پێشمان پێویستی بە بوێری و کردەوەی دەستەجەمعی هەیە، بەڵام ڕێگایەکە ئەستەم نیە. گەلی کورد پێشترئاشنایە بۆی وەپێیدا ڕۆیشتووە. بە ئیرادە و یەکڕیزی، دەتوانن بەسەر ئەم تەحەدایەدا زاڵ بین و دڵنیابین لەوەی ئەم ڤارۆسە ناگوێزینەوە بۆ منداڵەکانمان .. بەڵکونەمامی ڕۆحی کوردستان بە بەهێزی و نەشکاوەوە بۆ نەوەکانی داهاتوو دەنێژین..
