خەڵات عومەر
ئایینه‌كان بۆ چاكه‌كاری دروست بوون، له ده‌ره‌نجامدا ئه‌گه‌ر به‌كار هێنرابن و له‌لایه‌ن كه‌سانی دیكه‌وه كرابنه دارده‌ست بۆ داگیركاری و ئامڕازی چاوچنۆكی و فراوانخوازی و باڵاده‌ستی و خۆسه‌پێنی، ناكاته ئه‌وه‌ی كه مێژوو فه‌رامۆش بكه‌ین و نه‌یانخوێنینه‌وه و ده‌ره‌نجام بكه‌ینه ئاوێنه‌ی باڵانما.
له‌وه‌تەی مرۆڤایه‌تی هه‌یه، كارایی دۆزینه‌وه‌ی شێوازی ژیان و پێودانگ و ڕێسا و یاسا بۆ ئه‌وه‌ی چاكه‌كاری باڵاده‌ست بێت، هه‌وڵێكی لێنه‌بڕاوه‌یه، له به‌رامبه‌ریشدا چاوچنۆك و ساخته‌چی و خراپه‌كار له هه‌وڵدان بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو شت به‌و ئاراسته‌یه‌دا ببه‌ن، كه له‌گه‌ڵ مه‌رامه‌كانیاندا یه‌ك ده‌گرێته‌وه.
سیمای ئێستای ئایینه‌كان و ڕێسا و یاساكان و ڕێنماییه‌كان بۆ شێوازی ژیان، نابێت له‌و جێیه‌وه بڕیاریان لێ بدرێت كه كۆمه‌ڵانێك بۆ مه‌به‌ست و خواستی خۆیان قۆستوویانه‌ته‌وه. به‌م پێودانگه، ئێمه مێژووی شارستانیه‌ت له دیدگای ساخته‌كارانه‌وه ده‌خوێنینه‌وه و ئه‌مه‌ش وا ده‌كات به هه‌ڵه به بڕیاردان بگه‌ین و ئه‌م ده‌ره‌نجامه هه‌ڵه‌یه‌ش دووچاری نه‌زانینمان ده‌كات، نه‌ك به‌رچاوڕوونی و خوێندنه‌وه و زانین و فێربوون.
زانست به‌ها و فه‌ڕ و بایه‌خی پڕگرنگی هه‌یه، نابێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێستا زانست كراوه‌ته ئامراز بۆ چاوچنۆكی و پاره‌په‌رستی و كۆكردنه‌وه‌ی سامان و خۆسه‌پێنی، بچینه سه‌ر ئه‌و به‌ندوباوه‌ی كه لایه‌نگریی نه‌زانین بكه‌ین.
هه‌میشه كه دووچاری ئه‌و ده‌رده ده‌بمه‌وه كه ده‌بینم هه‌وڵی چاك به ئاراسته‌ی ویستی چاكه و لایه‌نگریی چاكه‌دا، به باری لاری دژایه‌تیی مه‌به‌سته‌كه‌یدا براوه و ده‌شبینم له ده‌ره‌نجامدا خراپه‌كاریی لێ كه‌وتووەته‌وه، نیگه‌رانی به‌سه‌رمدا زاڵ ده‌بێت، وام لێ دێت بڕیا بده‌م، به‌ڵام هه‌ر زوو كلیله‌كانم ده‌دۆزمه‌وه و ده‌بێژم "ده‌رگاكه كڵۆم دراوه و ئه‌وه تۆیت كلیله‌كانت لێ بزر بووه"، زۆر جارانیش له‌به‌رخۆمه‌وه واچه‌یه‌ك دووباره ده‌كه‌مه‌وه و ده‌ڵێم: "نه‌كه‌ی گورگ وات لێ بكه‌ن ببی به چه‌قه‌ڵ"
با له‌سه‌ر ئه‌مه‌ش شتێك بڵێم:
ئێمه‌ی مرۆڤ له‌به‌رئه‌وه‌ی توانای ده‌ربڕینمان هه‌یه، پێوه‌رێكمان داناوه و شتی خراپی خۆمان وا ده‌سه‌پێنین كه گوایا ده‌بێ نموونه‌یی بێت و باشی و خراپیی خۆمان به ئاژه‌ڵ به‌راورد بكه‌ین. منیش له‌م بۆچوونه‌وه‌یه كه بۆ تۆی ده‌نووسم، تا بتلاوێنم و لێم تێبگه‌یت، ده‌نا وا ناكه‌م و په‌نا بۆ ئه‌وه‌ش نابه‌م!
ڕێگه‌م پێ بده بنووسم: "ئه‌وه‌ی ئێمه‌ی مرۆڤ به ده‌وروبه‌ر و به خۆمان و ئه‌ستێره‌كه‌مان و به هه‌موو گه‌ردوونیش ده‌كه‌ین، ئه‌وانه‌ی ئێمه به لووتبه‌رزییه‌وه ناومان ناون ئه‌ژه‌ڵ، نه‌ك هه‌ر نه‌یانكردووه و ناشیكه‌ن، به‌ڵكوو له ئاستێكدان، له ئاینده‌شدا به‌و وه‌حشیگه‌رییه‌ته‌ی ئێمه ناگه‌ن!
ئه‌گه‌ر ئاو له‌دووی بێڵم هات، ئه‌مه‌ت به درێژی بۆ باس ده‌كه‌م و له به‌راوردكاریدا ده‌یسه‌لمێنم چه‌ند له‌دوای ئاژه‌ڵه‌وه‌ین و چۆن ناشێین كه به‌وان خۆمان به‌راورد بكه‌ین.
ئه‌م تۆزۆكه‌یه‌شم هه‌ر بۆ ئه‌وه نووسی، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر ئاژه‌ڵ گه‌یشتنه ئه‌و ئاسته‌ی بخوێننه‌وه، بزانن كه له‌نێو مرۆڤدا هه‌بوون په‌ییان به‌و ڕاستییه بردووه، كه یاسا و ڕێسای ئه‌وان له زۆر شتدا له وانه‌ی ئێمه‌ی مرۆڤ، كه به جۆرێك له فاشیستییه‌وه خۆمان به سه‌رداری گه‌ردوون كردووه، له زۆر شتدا باشتر و نموونه‌ییتره، ئه‌گه‌ر بەراورد به یه‌كتری بكرێت!
كه ده‌ستم پێكرد، ده‌م‌ویست بڵێم: "مه‌رج نییه ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ده‌ره‌نجامی خراپه له سه‌ره‌تا و به‌راییه‌وه وا بووبێت، ئێمه ده‌بێ بكارێین و كنه بكه‌ین و بكۆڵین، تا ئه‌وه‌ی له هه‌ره دێرین و به‌راییه‌وه هه‌بووه بیدۆزینه‌وه و به‌های پێ بده‌ین و زیندووی بكه‌ینه‌وه.
بێ گومان ئه‌مه‌ش ناكاته ئه‌وه‌ی، هه‌رچی له ئێستا هه‌یه و دره‌وشاوه‌یه و په‌خش ده‌كرێت و كار بۆ وه‌شاندنی ده‌كرێت، بڵێین "هیچ و پڕپووچه و بایه‌خی بۆ چاكایه‌تی نییه."
ڕۆشنگه‌ری له خۆرئاوادا، كه هاتووەته ئارا، بۆ ئه‌وه نه‌بوو وه‌ك زۆر له بیرمه‌نده‌كانی خۆیان ئێستا تانه‌ی لێ ده‌ده‌ن، داگیركاری و كۆڵۆنیاڵی لێ بكه‌وێته‌وه و سامانی جیهانێك بدزرێت و بخرێته باخه‌ڵی جیهانێكی دیكه‌وه. ئه‌مه له ئاینده‌دا شتێكی لێ ده‌كه‌وێته‌وه كه مرۆڤ بكه‌ونه دوژمنایەت‌یكردنی زیاتری یه‌كتره‌وه و بارودۆخیان خراپتر بكه‌وێته‌وه، وه‌كوو ئه‌وه‌ی ئێستا سه‌ره‌تاكانی به‌رجه‌سته بووه.
من خۆم له‌وانه بووم پڕوپاگانده‌م بۆ ڕۆشنگه‌ریی خۆرئاوا كردووه، ماوه‌یه‌كی دیكەیش له ژێرباری ئه‌وه‌دا ئه‌و ده‌ره‌نجامه خراپانه‌ی ئه‌و ڕه‌وته دروستی كردووه، له‌گه‌ڵ بیرمه‌نده‌كانی خۆیاندا لایه‌نگریی ڕاستكردنه‌وه‌ی ڕه‌وته‌كه‌ی بووم، ئێستا وا نیم و باوه‌ڕم به شتێكی جیاوازه و ئه‌ویش ئه‌وه‌یه كه له‌خۆڕا و بێ وردبوونه‌وه به هیچ سه‌رسام نه‌بم، كه نوێیه و به‌بێ لێكۆڵینه‌وه‌ش ئه‌و زانینه ڕەت نه‌كه‌مه‌وه كه به‌ئه‌زموون له ڕابردووه‌وه وه‌رمانگرتووه و به ڕه‌نج كه‌ڵه‌كه كراوه، هه‌ر له‌به‌رئه‌وه‌ی گوایا كۆنینه‌یه و له‌گه‌ڵ ئێستا و خه‌یاڵدانی ئه‌م ڕۆژگاره‌دا یه‌ك ناگرێت، له لیستی چاكیدا بیسڕینه‌وه.
له شێوازی ژیانی ئه‌مریكاییه لاتینییه‌كاندا پێش ته‌وژمی داگیركاریی كۆڵۆنیاڵیزم و به‌رله‌وه‌ی كولتوور و فه‌رهه‌نگی مرۆڤی سپیپێست باڵاده‌ست بێت، لێكۆڵینه‌وه زانستییه‌كان ده‌ریده‌خه‌ن، ئه‌وه‌ی ئێسته كراوه به به‌ندوباوی ڕه‌گه‌زی نێر و مێ و جه‌نده‌ری، بوونی نه‌بووه.
زانست ده‌ریده‌خات، ئه‌م نه‌خۆشییه فه‌رهه‌نگی كۆلۆنیالیزمی و باڵاده‌ستیی ڕه‌گه‌زی سپیپێست دایانهێناوه، ده‌نا له‌و كۆمه‌ڵگیانه‌دا نه (نێر) گرنگ بووه و نه ((مێ) نه‌نگی بووه، به‌ڵكوو لاتینییه‌كان شكۆیان داوه به‌وانه‌ی ڕه‌گه‌زی ئاوێته‌ی (نێرومێان) تێدابووه و گوتوویانه ئه‌مانه به چاوی (نێر و مێ)وه جیهان ده‌بینن.
له‌م كوردستانه‌ی خۆماندا، به هه‌زاران ساڵ پێش هاتنی ئیسلام، ژنان خاوه‌نی مافی وه‌ها بوون كه ئەورووپاییه‌كان به‌ته‌نیا له نیوه‌ی سه‌ده‌ی بیسته‌مدا به‌ناچاری هاتوونه‌ته سه‌ر ئه‌وه‌ی قبووڵی بكه‌ن. ئێمه له هه‌موو ئه‌مه بێئاگاین و باسی مێژوو ده‌كه‌ین!
زۆر جار ده‌ره‌نجام دووچاری نائومێدیم ده‌كات و ئێستاش لێكۆڵینه‌وه زانستییه‌كان مژده‌ی ئه‌وه‌م ده‌ده‌نێ، له ڕێگای ته‌كنۆلۆجیاوه فه‌رهه‌نگ و شوناسه دێرینه‌كان دێنه‌وه ئاراوه و كایه به فه‌رهه‌نگی چاوچنۆكی و داگیركاری لێژ ده‌كه‌ن و به‌هاكانیان بیروبۆچوون و شێوازی ژیانی چاكه‌كاری په‌خش ده‌كه‌ن و بره‌ویان بۆ په‌یدا ده‌كه‌ن.
زانست كایه‌ی زانین و بواری چاكه‌یه و ئێمه‌ش له‌بارماندایه وه‌كوو كورد شێوازی ژیانی خۆمان په‌خش بكه‌ین، نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ی بیسه‌لمێنین نه‌ته‌وه‌یه‌كی گرنگین، به‌ڵكوو بۆ ئه‌وه‌ی نماییشی بكه‌ین شێوازی چاكمان پێیه، بۆ ئه‌وه‌ی بۆ ژیان زۆرترین سوودی هه‌بێت.
سەرچاوە : سایتی سپی میدیا
