مامۆستا ئاڵا
تابلۆی ئاڵۆزی شوناس و حوکمڕانی کورد لە باشووری عێراق لە مێژە مشتومڕێکی چڕ و وردی لەسەرە. لەگەڵ قووڵبوونەوە لەم بابەتەدا، زۆر گرنگە بە هەستیاری و تۆنێکی بەهێزترەوە لێی نزیک ببینەوە، کە ڕەنگدانەوەی بەپەلەیی و کێشکردنی عەقڵ بۆ پەیداکردنی وەڵامی پرسیارەکانی لەسەر گشت ئەو پرسانەی کە لەبەردەستدان.
ئێمە چین حکومەتین یان خێڵین ؟
ئایا کورد لە باشووری کوردستان حکومەتی پێکهێناوە یان خێڵێک..؟ بەڕاستی ئاڵۆزە. لە مێژوودا گەلی کورد ناسنامەیەکی کولتووری و کۆمەڵایەتیی دیاریکراوی پاراستووە، زۆرجار لە چوارچێوەی پێکهاتە خێڵەکییەکاندا. بەڵام لە سەرەتای دامەزراندنی حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە لە ساڵی 1992، هەوڵێکی هاوبەش هەیە بۆ گواستنەوە لە پەیوەندی عەشایەرییەوە بۆ سیستەمێکی حوکمڕانی فەرمیتر. سەرەڕای ئەم هەوڵانە، هێشتا کاریگەرییە خێڵەکییەکان زۆر لایەنی کۆمەڵگەی کوردیی بەزەقی گرتووەتەوە ،کاتێ پرسیار لەسەر سروشتی ڕاستەقینەی حوکمڕانی کوردی دەوروژێنین دەردەکەوێ ئێمەی کوردی باشووور پێش ڕاپەڕین حکومەتێکی پان عەرەبی لەبەغدای ناوەندی دەسەڵات داگیری کردبوین وحوکمی تاکڕەوانەی دەکردین ..لەدوای ڕاپەڕینەوە ژێردەستی حوکمی دووعەشیرەتین .
یاسای دیموکراتی یان خێڵەکی؟
بوونی پارتەکانی وەک پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی کوردستان، چوارچێوەیەکی دیموکراسی پیشان دەدات. بەڵام زۆرجار واقیعی سەر زەوی چیرۆکێکی جیاواز دەگێڕێتەوە. هەژموونی ئەم پارتانە لەگەڵ بڵاوبوونەوەی خزمایەتی و پاڵپشتی، هێڵی نێوان ئایدیاڵە دیموکراسیەکان و یاسای خێڵەکی کاڵ دەکاتەوە.
بەم پێیە مۆدێلی حوکمڕانی لە کوردستاندا تێکەڵە، کە پڕۆسەی دیموکراسی لە پاڵ دینامیکی خێڵەکیی ڕەگداکوتاوی قووڵدا بوونیان هەیە.
کۆماری یان پاشایەتی؟
بەفەرمی هەرێمی کوردستان وەک دیموکراسییەکی پەرلەمانی لە چوارچێوەی دەستووری عێراقدا کاردەکات. بەڵام چڕبوونەوەی دەسەڵات لەناو چەند بنەماڵەیەکی کاریگەردا، بەتایبەتی بنەماڵەی بارزانی وایکردووە زۆرێک هاوتەریب لەگەڵ سیستەمی پاشایەتیدا بکێشن. ئەم چڕبوونەوەی دەسەڵات پرسیاری بنەڕەتی لەبارەی سروشتی ڕاستەقینەی حوکمڕانی لە کوردستاندا دەوروژێنێت. ئایا تەنها بە ناو کۆمارێکە، لە کاتێکدا زیاتر وەک پاشایەتییەکی بۆماوەیی کاردەکات؟
سەرۆک وەزیرانی هەڵبژێردراو یان دەستنیشانکراو؟
هەڵبژاردنی سەرۆکی حکومەت لە هەرێمی کوردستان خاڵێکی دیکەی مشتومڕە. لە کاتێکدا هەڵبژاردن دەکرێت، زۆرجار کاریگەری بنەماڵە سیاسییە باڵادەستەکان بەو مانایەیە کە دەرئەنجامەکە تا ڕادەیەکی زۆر پێشوەختە دیاری کراوە..! دووبارە هەڵبژاردنەوەی مەسرور بارزانی کوڕی مەسعود بارزانی نموونەی ئەم دینامیکیەیە. ئەم پراکتیزەیە بنەمای دیموکراسی هەڵبژاردنی ئازاد و دادپەروەرانە تێکدەدات، پەرە بە تێڕوانینێک دەدات کە ڕۆڵی سەرکردایەتی دانراون نەک بەڕاستی لەپرۆسەیەکی دیموکراسی مۆدێرندا کێبڕکێیان لەسەر کرابێت.
پرسی دەسەڵاتێ پاش ٣٢ ساڵ حوکمڕانی
لەماوەی ٣٢ ساڵی دامەزراندنی حکومەتی هەرێمدا، هەرێم پێشکەوتنی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە. بەڵام پرسیارە خولاوەکان هەر دەمێننەوە..
ئایا بەڕاستی پێکهاتەی دەسەڵات پەرەی سەندووە؟
هەژموونی بەردەوامی بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی ئەوە دەردەخات کە دەسەڵات بە چڕبوونەوە و خۆڕاگری لە بەرامبەر دابەشکردنی فراوانتردا بمێنێتەوە. ئەم چڕبوونەوە فرەچەشنی سیاسی دەخنکێنێت و ڕێگری لە سەرهەڵدانی سەرکردە و بیرۆکەی نوێ دەکات؟ ئەمەیە نیگەرانییەکان لەبارەی تەندروستی دیموکراسیی هەرێمەوە لای دۆست ونەیارەکان دروست دەکات.
مرۆڤ یان مەڕ؟
کاتێ دۆستە بیانیەکانمان کەماوەی 32 ساڵە بەردەوام سەردانی کوردستان دەکەن وهەمان سەرۆکی خێڵ لەلووتکەدا دەبینن ..
کاتێ خزمە خێزانیەکەی سەرۆک خێڵەکە دەبیننەوە بەگۆڕانکاری هاتنە سەر شانۆی نەوەکانی سەرۆک خێڵەکەوە ..
کاتێ هەرهەمان دانیشتووی سەر کورسیەکانی دەسەڵاتی ئەم هەرێمە دەبینن ودەبیننەوە کەدێنەوە..
ئەوساتێدەگەن کە دیموکراتەکەی سەرۆک ومافی مرۆڤ ویەکسانی وئازادی ڕۆژنامەوانیەکەی کوڕەکەی سەرۆک .. سەروەت وکۆمپانیاو باڵەخانەو پارە بلۆککراوەکانی نەوەکانی سەرۆکن ..
ئیتر تێدەگەن دیموکراتی لەم هەرێمە وەک ئەوتابلۆیانەی سەرشەقامەکانن کە تەنها نووسراون وهیچیتر کەس پەیڕەویان ناکات ..
لە ناوەڕۆکی ئەم پرسیارانەدا گومان ونیگەرانییەکی قووڵ لە گەلی کورد لە باشووری کوردستان دروست دەبێت.. پرسیارە مێتافۆریکەکە- ئایا ئێمە ی کورد لەم هەرێمە مرۆڤین یان مەڕ ؟
ئەمڕۆ نەک هەر دۆستەکانمان بگرە دوژمنەکانیش قسە لەسەر ئەو بێزاری و بێهیواییە دەکەن کە زۆریاکەم هەستیان پێدەکەن.. تەنها ئێمەی هاوڵاتی کوردی ئەم هەرێمە نەبێت !
ئایا خەڵکی ئەم هەرێمە بەشدارێکی چالاکن لە تاوانی بەردەوامی ئەم حوکمڕانییە خێڵەکیەدا..؟
یان بۆ نوخبە بەهێزەکان وڕۆشەنبیرانی ئەم هەرێمە بێدەنگن ،بۆ قبوڵ دەکەن تا وەک مەڕمامەڵەیان لەگەڵ بکرێت؟ وەڵامی ئەم پرسیارانە بۆ ئایندەی کوردستان گرنگە.
ئەمڕۆ لەهەمووکات فرەتر پێویستە بانگەوازێک بۆ بیرکردنەوە و گۆڕانکاری بەناو سەرجەم ئەو کێشانەی کە لە باشووری کوردستان بەردەم وچاوی کورد دەکەون، فرەلایەنە ن و ڕەگ و ڕیشەی قووڵیان داکوتاوە. زۆربەیان بەرگی ئاڵ و واڵای حیزبی بوونیان پۆشێوە و ئێمەکوێرانەو بی تێفکرین بەرگرییان لێدەکەین و بەڕاوایان دەزانین .. ! بۆیە چارەسەرکردنیان ئاسان نیەو پێویستی بە هەڵوێستەو بیرکردنەوەو پشکنینی ڕاشکاوانە و ڕەخنەگرانە هەیە لە هەردوو داینامیکی مێژوویی و هاوچەرخ. دوای بوێرانە دانپێدانان بە کاریگەریی خراپی کۆت وزنجیری حوکمی چەقبەستوی پێکهاتە خێڵەکییەکان ئەودەم پێویستی بەهەنگاوی پراکتیکی دیموکراسی ڕاستەقینە چاکسازی سیاسی هەیە لەخودی خۆمانەوە دەستپێدەکات..!
ئایندەی کوردستان پەیوەستە بە توانای تێگەیشتن وتێپەڕاندنی ئەم تەحەددایانە، پەروەردەکردن وپێگەیاندنی مۆدێلێکی حوکمڕانی هاوچەرخ کە بەڕاستی ڕەنگدانەوەی ئیرادەی گەل بێت. کاتیەتی خۆبپشکنین و بەکردەوە پیشانی بدەین بۆهەموان بۆ دڵنیابوون لەوەی کورد کێشەی ئێمەلە باشووری کوردستان تەنیا بابەتی دەسەڵات نییە بەڵکو بە هاووڵاتیی بوونی پێگەیشتو وچالاک دەسەڵاتدارە کە چارەنووسی خۆی ونەوەکان دیاری دەکەن..
